Evet son kararname ile 50 MHz bandı serbest bırakıldı diye okuyoruz ama nedir bu 50 MHz bandı.
Nam’ı diğer 6 metre bandı, magic band yani sihirli band olarak bilinir.
VHF bandı olmasına rağmen HF özellikleri de gösterdiği ve bu sayede çok uzak (kıtalar arası) haberleşmeye bile uygun bir band olması nedeniyle yoğun ilgi gösterilen bir bandtır. Sihiri de buradan gelir.
Bu bandta çalışırken iki yaklaşımınız olacaktır.
Eldeki 8900 serisi cihazlar gibi quad band sadece "FM" çalışan cihazları kullanabilirsiniz.
Bunlar ile daha çok 2m bandındaki gibi lokal haberleşme yapabilirsiniz
Şart değildir evet ama, VHF cihazınızda ulaşabildiğiniz aynı amatorlere 50 mhz ten de ulaşabilmenin pek bir espirisi yok. Bu bandın avantajı uzak mesafeye erişebilmek.. Tabii ki, Spe ya da tropo açılımı olduğunda çok daha uzak mesafeler ile görüşebilirsiniz ama SSB kadar sağlıklı olmayacaktır.
Tabii lokal haberleşme yapacağınız için omni-directional yani her yönde çalışan bir anten, tercihen vertikal bir anten kullanmanız gerek.
Bu da sizi asıl bu bandın güzel yönlerinden ayıracak bir sonuçtur.
Çünkü tüm dünyada olduğu gibi, avrupadaki amatörler de bu bandı daha çok uzak mesafe haberleşmesi için kullanmaktadır.
Bunun için de "SSB" modulasyonu kullanılır.
Eğer bu bandta çalışmak istiyorsanız 50 MHZ ssb çalışabilecek bir cihaz edinmeniz şiddetle tavsiye edilir.
Çoğu HF cihazda 50 MHz var. Olmayan cihazlara da
Ya da 50 mhz çalışabileceğiniz kitler satılabiliyor.
qrp-labs yakında hf+6m çalışacak bir SDR telsiz çıkacağını yazmıştı. Heyecanla bekliyoruz bakalım.
Anten olarak uzak mesafe haberleşmesi için, yatay polarizasyonda bir anten kullanmanız tavsiye edilir.
Bu antenler yerinize göre, dipol, moxon ya da yagi olarak tercih edilmelidir.
IARU band planını incelerseniz görebileceğiniz gibi bu bandın değişik kısımları var (Her amatör bandta olduğu gibi)
50.000- 50.100 arası CW yani Mors haberleşmesi için ayrılmıştır.
50.100-50.500 MHZ arası SSB ve Beaconlar için ayrılmıştır ki kendi çinde yine alt bandlara ayrılır.
50.100-50.130 arası özellikle DX yani uzak mesafe gorusmeler için ayrılmıştır. Uzak mesafeden kasıt birkaç bin kilometre ve daha ötesi.
50.310 - 50.320 arası Earth Moon Earth haberleşmesi
50.320- 50.380 arası Meteor Scatter haberleşmesi
50.400 -50.500 arası Beacon sinyalleri
50.500 -52.000 arası da FM ve APRS,DV, RTTY gibi tüm dijital modlar için ayrılmıştır.
Tahmin edebileceğiniz gibi asıl eğlenceli aktivite 50.000- 50.500 arasında devam etmekte.
Anten tavsiyesi olarak ta,
aşağıdaki tavsiyeler kişisel görüşümdür.
Yerinize, ihtiyacınıza göre farklı anten türleri kullanılabilir.
50 MHZ LFA Yagi http://www.g0ksc.co.uk/50mhz-lfa-yagis.html
adresinde 3 elemandan 15 elemana kadar değişik boyutlarda anten hesaplamaları ve resimleri mevcut. VHF için de kullandığım çok performanslı antenler olduğundan kendime de bunlardan bir tane yapmak istiyorum açıkçası
Geldik VHF bandının en zor, en pahali, sampiyonlar ligine..
EME yani Earth Moon Earth
Turkce tabiriyle Dunya-Ay-Dunya haberleşmesi.
idealde Gerekli olan Ekipman
SSB, alış hassasiyeti mümkün olduğunca yüksek bir telsiz
Güç: 50-100Wlık istasyonları bile duyan SuperStation denen çok fazla anteni olan istasyonlar olduğu gibi,
İdealde maksimum legal limit ne kadarsa o.
Anten: 2 veya daha fazla sayıda 8 eleman veya daha fazla AZ-EL (yani hem yatay hem dikey hareket edebilen) Yagi
Anten dibinde Koaksiyel kabolda olabilecek zayfılamaları engellemek amacıyla düşük gürültü seviyesine sahip bir LNA (Low Noise Amplifier)
Evet istekler oldukça fazla.
Benim bildiğim minimum konfigurasyon, VHF ten de defalarca Meteor Scatter ve Aircraft Scatter yaptığım
LZ1BB Bulgar istasyonu Harry'nin RN6BN istasyonu ile yaptığı QSO.
Harry 40W TR751 bir radyo ve 4 eleman elle balkondan yönlendirdiği bir yagi ile bu qsoya katilirken,
RN6BN nin istasyonundaki antenleri maalesef sayamadım.
RN6BN anten array'i
Düşük güçlerdeki istasyonların da deneyebilmeleri için bu tür superstation'lar her zaman sked yani randevulaşıyorlar.
Çok bilinen iki istasyondan biri HB9Q, 50 mhz ten 10 GHZ e kadar tüm bandlarda devasa antenleri ile aktif. https://hb9q.ch adresinden bir göz atmanızı tavsiye ederim..
HB9Q antenleri
İlk EME QSO'mu yaptığım I2FAK ise yine devasa antenlere sahip.
24 adet 19 eleman yagiye sahipmiş.
I2FAK anten Array
Şimdi bu devlerin arasında yer alabilmek için ne yapmak lazım.
Her ne kadar EME üzerinden SSB veya CW görüşmeler de yapılabilse de , bunlar en az 4 anten ve 1KW a yakın güçler istiyor.
Mikrodalgada daha düşük güçler yeterli olsa da EME aktivitelerinin en yoğun olduğu bandlar 50 mhz ve 144 mhz bandları.
Daha küçük istasyonlar genelde Dijital Modlar ile haberleşmekte.
Bunun için JT65B modulasyonu kullanılmakta.
Yine kullanabileceğiniz yazılımlar WSJT ve MSHV yazılımları.
EME frekanslarında kimler var kimler nerede CQ yapıyor takip edebilmek ve randevulaşabilmek için http://www.emechat.com adresini kullanabilir
ya da havadaki istasyonları anlık görebilmek için http://www.livecq.eu adresine bakabilirsiniz.
E cihaz hazır.. anten hazır.. güzel bir amplifier da var.. E ay nerede??
Bunun için iki yöntem var. İlki benim ilk başladığım gibi, anteni elimle ay'a doğru yönlendiriyordum..
İkinci olan ise pstrotator tarzı bir yazılım ve AZ-EL kontrollü bir rotor sistemi ile Ay'ı otomatik olarak takip eden bir sistem yapmak.
Benim yaptığım anten takip sistemi K3NG Controller bir arduino ile çalışmakta. Böylece ucuz analog rotorları kullanarak bilgisayar aracılığı ile takip edebilmekteyim.
E ben denemek istiyorum nasıl yaparım diyecek olanlar için,
Birinci şart telsiz..
FT847 göreceli ucuza alınabilecek bir all band cihaz. Tavsiye edebilirim.
IC-7300 TS2000 gibi bir çok VHF SSB çalışabilen telsiz olduğu gibi, TR790 , IC275, IC910H gibi VHF /UHF telsizler de iş görecektir..
Benim hayalim Icom IC9700 ise SDR tabanlı bir radyo. Ve yeni piyasaya çıktı. Fİyatı biraz düşerse almayı düşünüyorum.
İkinci olarak vhfdesign.com adresinden güzel bir LNA almalarını öneririm.. http://vhfdesign.com/category/lna Fiyatı yaklaşık 100 dolar civarı.
Üçüncüsü https://www.g0ksc.co.uk/144mhz-owl-yagis/14el-owl-g-t.html adresindeki Yagi antenlerden birini yapın. Ne kadar büyüğünü yapabilirseniz o kadar iyi.
İleride bu antenleri 2 ve 4 lü stackler haline getirip istasyonunuzu daha da büyütebilirsiniz.
Dördüncüsü, Mümkün olduğunca güçlü bir linear amplifier.
Bunun üç yolu var..
Hurdadan bulmak.. VHFine hiç rastlamadım..
Ya 1000 dolar ve üzeri paralar harcayıp, https://eb104.ru/ w6pql gibi üreticilerden satın almak..
Ya da kendiniz bu konularda tecrübeniz varsa sifirdan imal etmek.
ben son yolu tercih ettim. BLF188 bir LDMOS kullanarak, parçalın bir kısmı hurdadan bir kısmı dünyadaki diğer amatörlerden satın alınarak neredeyse 1/4 fiyatına
Linear'imi yapabildim.
İlk QSO'mda antenimde Elevasyon yani dikey hareket ettirecek bir parça olmadığından, bir ip yardımıyla çevirdiğim antenim ile Ay'ı batarken yani iyice alçalmışken hizalayıp
1 saat süren bir mücadele ile tamamladım.
Ve yabancıların ddiği gibi Lunatics'ler arasına katıldım..
Lunar = Ay'a özgü anlamına geldiği gibi lunatic aynı zamanda aklını kaçırmış , deli anlamına da gelmekte.
Bu hobinin en uç noktası olan EME grubuna girince zaten , HF vs eski tadını vermez hale geliyor..
Türkiye'de EME aktivitesi nedir derseniz, benim bildiğim öncüleri TA2AD (son zamanlarda hiç EME aktivitesine rastlamadım), TA1D (Hem yazlığına hem evine istasyon kurmuş durumda) ve ben 144 MHZ te aktif durumdayız.
Bir de kendisiyle tanışmamış olsak ta TA1IFV UHF bandında EME de aktif olan bir diğer istasyon.
Umarım sayımız yükselir.
Anten yönünüzün doğru, duymanızın güzel olduğunu denemek için, Fransa'da bulunan Alçak yörünge Radarı Graves sinyalleri amatörler arasında sıklıkla kullanılır.
Bunun için, telsizinizi 143.049 MHZ SSB ye ayarlayıp ay'ı dinlemeye çalıştığınızda ağaşıdaki gibi bir sinyal duyarsınız.
Bu makaleyi de bir iki video ile bitirmek istiyorum adresinde
Ancak cihazın üzerindeki transverter asıl çıkış yapılan cihaz..
28 MHz 'i 144 mhz e çevirerek çıkış yapıyorlar..
Genelde büyük istasyonların tercihi bu yönde... İddiaları, all band bir cihaz yerine transverter'li bir cihazın çok daha hassas olacağı yönünde.
EME 'de maalesef her dB çok önemli. Sistem yapılırken en kaliteli konnektörler, en pahalı kablolar , en hassas cihazlar kullanılmalı ki başarılı olunabilsin.
İkinci video'm ise, Hollanda'dan Dünya Kadınlar Gününde bir aktivite.
Radyo sinyalleri ay'a ışık hızında gidip geliyor..
Ortalama 400.000 km gidiş, 400.000 km dönüş ile ortalama 2.4 saniye sürüyor bu yolculuk
Ve bu da videoda görebileceğiniz gibi kendi sesinizin echo'sunu aydan duyabilmenizi sağlamakta.
Son not olarak benim istasyonum
2 adet 10 eleman Yagi
Elevasyon olarak Actuator ve TA2T'nun hediyesi Azimuth Rotoru
Rotor kontrol ve bilgisayar arayüzü için K3NG Arduino Kontrol Devresi
FT847 All Mode Telsiz
BLF188 ile yapılmış QRO Linear Amplifier
Yaklaşık 20 metre Helical Coax Koaksiyel Kablo
VHF Design 18dB QRO LNA
Bu arada, belirtmeden geçemeyeceğim, 50 MHz te de EME çalışmaları çok yoğun.
EME yapmanın ne kadar zor olduğu ile ilgili bir resim gozunuzde canlansin diye..
8-10 eleman Yagi antenlerin ortalama gonderme açısı 30 derecedir.
Yani havaya bastigimiz guc 30 derecelik bir aci ile yayilir..
Ay'ı hedeflesek bile.. Ayin sagindan solundan ustunden altindan ay'a hic ulasmayip uzay boslugunda kaybolacak olan bir suru sinyal gidecektir..
Bu arada sinyalimiz yaklaşık 400.000 km gitti bile..
Ay'ın yüzeyine çarpan bu azicik sinyalin sadece ama ssadece %6'sı geri yansır..
400.000 km'de bosluktaki sinyal kaybımız 187 dB'dir..
Her 3 dB nin sinyali yarı yarıya azalttığını düşünecek olursanız sinyalin ne kadarinin oraya ulastigini hesaplayin.
Buradan ay'ın yüzeyine çarpan sinyal neredeyse 180 dereceye saçılarak dunyaya dogru geri donmeye başlar..
Ve dünya üzerindeki rastgele bir noktadaki diğer radyo amatörünün cihazına ulaşır..
Sizin cihazdan antene olan koaksiyel uzaklığınız, anten kazancınız, cikis gucunuz, dinleyen tarafın anten kazancı, kullandığı LNA nin gürültü ve kazanc seviyeleri, koaksiyel ve konnektorlerde kaybettigi gucler alici cihazinin alış hassasiyeti derken , karşı tarafa -24 -25 dB civari bir sinyal anca ulaşır.. Ve bilgisayar bu kadar zayif bir sinyali zorlukla decode edebilir.
Bu yuzden EME yapanların her seyin en iyisini kullanması , tüm kayıpları hesaplayıp , minimize etmeye çalışması çok önemlidir.
Bu hobinin en zor kısmı olan EMEyi belki de zevkli yapan bu kadar cok ugrastırması..
Her konuda bilgi seviyenizi en ust duzeye tasimanizi neredeyse zorunlu hale getirmesi.
Bir de bu işin mikrodalga boyutu var ki, bildiginiz tum bilgiler yalan oluyor..
Anten tasarimlarindan, koaksiyel yerine waveguide kullanımına, konektor tiplerinden , su borusu kapaklarından yapılma filtrelere kadar bambaska bir dunya..
O dunyayı henuz ogrenme asamasindayim. İleride onunla ilgili yazılarımı da umarim paylasabilirim.
E uçaktan yansıtabiliyor isek, başka nelerden yansıtabiliriz?
Yanlış hatırlamıyor isem, 2. dünya savaşı sırasında amerikalı askerlerin keşfettiği bir yöntem..
Meteordan yansıtma..
Olayın özüne gelecek olursak, meteorun direkt kendisinden değil, atmosfere girip yanarken yüksek ısıdan dolayı oluşan
plazma'dan yansıtıyoruz aslında..
Dünyaya sürekli olarak meteor geliyor.. Biz görmesek te sık sık tepemizden geçiyorlar..
Bazı dönemlerde (perseid, geminid gibi) gazetelere, sosyal medyaya gündem olup, yıldız kayacak seyredin diye haber bile oluyor bu durum..
Peki, nelere ihtiyacımız var..
50 MHz için 2-3 eleman bir yagi,
VHF için yine 3-4 eleman ve daha fazlası yagi, 50W ve üzeri bir güç.
gerçi geçtiğimiz aylarda Ukrayna'dan 20W lık bir cihazla çıkış yapan bir amatör ile QSO yapmıştım ama, adamın 16 elemanlı yaklaşık 9 metre uzunluğunda bir yagisi mevcuttu.
O sayılmaz o yüzden.
Tabii ki cihaz... SSB olmak zorunda.. Gördüğünüz gibi gerçek amatör aktiviteye giden yol hep SSB cihazlardan geçiyor..
Meteor Scatter da çok yoğun meteor aktivitesi olduğu dönemlerde SSB veya CW görüşme yapma şansı olsa da, ağırlıklı olarak Dijital modlar kullanılıyor.
Tercih edilen belli başlı bazı modlar mevcut..
MSK144, FSK441, JTMS bu modlardan başlıcaları.
Peki diyeceksiniz ki, hadi günümüzde bilgisayarlar, ve dijital modlar var.. 60-70 yıllık tarihi olan bu QSO türünü daha önce nasıl yapıyorlarmış?
Gönderecekleri mors kodunu büyük teyplere kaydedip hızlandırılmış şekilde çalıyor ve karşıdan gelen bir mesaj olduğunda yavaşlatıp dinliyorlarmış. Oldukça zahmetli.
Meteor Scatter hakkında genel bilgi verecek olursam, meteor geçişleri sırasında oluşan plazma birkaç yüz milisaniyeden, 50-60 saniyelere kadar süren yansımalar yaratabiliyor. Daha uzunları da olabiliyor ama ben henüz rastlamadım.
Genelde karşılaşılan 200-400 ms civarı pingler ve daha uzun süren burst'ler.
Görüşme sırasında 30 saniye boyunca bir istasyon, 30 saniye de diğer istasyon gönderme yapmakta.
İlk 30 saniyeyi genelde doğu'da olan istasyon yapmakta..
Görüşmeler sırasında şöyle bir sıra izlenmekte..
TX1: İstasyonlar birbirini çağırır.. TA2NC TA2XXX
TX2: Istasyonlardan biri diğerini duyunca rapor gönderir: TA2NC TA2XXX 26
TX3: Karşı istasyon bizden gelen raporu duyunca bize duyduğunu belli eden R ile kendi raporunu gönderir TA2XXX TA2NC R26
TX4: R26 lı raporu duyan istasyon RRR gönderir.. Karşı taraf RRR yi alınca qso bitmiş sayılır..
Opsiyonel olarak karşılıkı 73 gönderilebilir.
Burada dikkat çekmek istediğim nokta rapor.. Alıştığımız 59 şeklinde değil..
ilk rakam ping süresi, ikinci rakam ise sinyal gücünü temsil etmekte.
ilk rakam:
2 0-5 sn arası burst
3 5-20 saniye arası burst
4 20-120 saniye arası burst
5 120 saniyeden uzun burst
ikinci rakam:
6: 5db ve altı
7: 5-10db arası
8 10-15 db arası
9 15 dB ve üzeri
Bu rakamları elinizle doldurmanıza gerek kalmıyor merak etmeyin..
Kullandığınız yazılım karşı tarafın sinyalini decode edince otomatik olarak raporu hesaplıyor.
Peki, meteor scatter yapmak istiyorum.. Yazılımım var.. (WSJT veya MSHV) Antenim var.. Telsizim var..
Nerede nasıl görüşme yapacak istasyon bulacağım???
Meteor Scatter icin genel CQ frekansları mevcut.. Örneğin 50.280 MHz ya da 144.370 MHz
Ancak genelde amatörler www.on4kst.org adresinde Region 1 olarak oturum açıp buradan karşıdaki amatörler ile görüşme "schedule" yapıp öyle QSO gerçekleştirmekte.
Meteor Scatter için mesafeler en yakin 500 km civarından 2000 km lere kadar çıkabilmekte.
2000 in üzeri için genelde büyük meteor firtinaları gerekiyor. Ama 1000-2000 km arası hergün yapılaiblir halde.
meteor sıklığı ve yönleri meteor radar sitelerinden takip edilebilir. http://www.sgo.fi/Data/RealTime/meteorRadar.php bunlara bir örnek..
Ya da daha güzel bir gui'ye sahip olan https://www.meteorscan.com/meteor-live.html adresi.
Bir kullanılabilecek program da Virgo.
java tabanlı olduğundan hem linux hem windows makinalarda kullanılabilir.
DL1DBC 'nin sayfasından indirilebilecek bu program ile o an hangi meteor firtinalarının oldğunu, sizin bulunduğunuz konuma göre anten yönünün ne olması gerektiği, sıklığı gibi bilgilere erişebilirsiniz.
Kabaca bilgiler bu şekilde.
Video olarak ta, üstadım TA2AD nin yıllar önce hazırladığı meteor scatter videosunu paylaşmak istiyorum.
ve
Meteor Scatter sabır gerektiren bir aktivite..
Bazen 3-4 dakika içinde QSO tanımlanırken bazen 1 saat civarı sürebiliyor. Hatta 1 saati geçtiğinde görüşme geçersiz olduğundan tamamlanamayabiliyor.
Çaba gerektiren, ama o yansıma sesini duyunca emeklere değen bir aktivite.
VHF te biraz daha nadir olsa da, 50 MHZ te çok daha rahat gerçekleştirilebilecek bir aktivite.
E madem birşeylerden yansıtmamız gerekiyor bu sinyalleri , uçaktan yansıtabilir miyiz??
Evet..
Bu propagasyon türüne Aircraft Scatter ya da kısaca AS denir.
Uçaktan yansıtma işlemi, daha büyük anten daha çok güç ihtiyacını da beraberinde getiriyor..
Üstte yazdığım Tropo ve şanslı iseniz SpE şartlarında, biraz zorlarsanız el cihazı ve FM hatta Vertikal bir araç anten ile bile görüşme yapabilirsiniz belki ama ,
buradan sonra biraz büyükler ligine girmek gerekiyor.
Radyo sinyalleri , yansıtıcı , iletken yüzeylerden yansıyabilir. Uçaklar da bunlardan biri.
Peki nasıl yaparız? Uçak nerede nasıl biliriz? Nelere ihtiyacımız var?
Bir- En az 50W, ve daha üstü güce,
İki- SSB modülasyona
Üç- Kesinlikle Yagi antene (Horizontal dememe gerek var mı ki?)
Dört - Aranızdan geçecek tercihen büyük uçaklara ve ortalama 300-400 km mesafeye ihtiyacınız var.
Bu yöntem ile 3 tür görüşme yapılmakta..
1- Mors Sinyalleri ile
2- SSB Ses haberleşmesi ile
3- SSB dijital Modlar ile (JT65 ISCAT gibi)
Yukarıdaki cihazları sağladıktan sonra geldi uçakları takip etmeye.
Ben bu iş için DL2ALF'nin yazmış olduğu Airscout isimli programı kullanıyorum http://www.airscout.eu/ adresinden ücretsiz temin edilebilir.
Kendinizin ve karşı istasyonun Locator bilgilerini girdikten sonra, yazılım Flight Tracker tarzı sitelerden havadaki uçakların pozisyonlarını topluyor, kullandığınız frekansa ve lokasyonlarınıza göre ideal uçakları işaretliyor ve
sizi uçak menzile girince uyarıyor.
geriye sizin hangi modda konuşacağınız kalıyor.
Aşağıdaki video'da TA1D/4 Antalya ile Ankara arası qso'yu görüyorsunuz.
Gücümüz yaklaşık 400W, benim tarafımda 2 adet 10 eleman yagi, karşı tarafta ise bir adet 4 eleman yagi anten var. Bu anten rahatlıkla çoğunuzun yapabileceği bir anten.
Videonun başında uçak aramızdayken sonuna doğru aramızdan çıkıyor. Sinyalin düşüşünü görebilirsiniz.
SSB görüşme için yüksek güç gerekli iken, JT65/ISCAT gibi modlarda çok daha düşük güçlerde görüşme yapılabildiği için, bu modda
yüksek güç imkanı olmayan kullanıcılar genelde dijital modları tercih etmekte.
Örneğin bizim 400W ile gerçekleştirdiğimiz QSO için düşünecek olursak,
Dijital modlar.. özellikle EME (Ay yansıtma) gibi çok zayıf sinyaller ile çalışabilen JT65B modu -24 dB e kadar duyabilmekte.
Muhtemelen JT65/ISCAT için 50W civarı bir güç ile haberleşme şansımız olabilir. Tabii bu 2m bandı için.
Eğer mikrodalga bandlarda (1.2 GHz) çalışma şansınız olursa daha düşük güçlerde, hatta bırakın uçağı, yağmurdan, kardan bile yansıtabilir duruma geliyorsunuz.
JT65 ve ISCAT için önerebileceğim iki program MSHV ve WSJT yazılımları.
İdeal Şartlar;
Anten: Horizontal Yagi
Cihaz tercihen SSB, çok ideal şartlarda FM
Güç: 20W ve üzeri
Sporadic kelime anlamı olarak , belirsiz, rastgele gibi bir anlama sahiptir.
Bu şartlar çok nadir oluşur , belirli tarih aralıklarında oluşur ancak çok çok uzak mesafeler ile çok net QSO yapabilmenizi sağlar.
Böyle nadir şartlar gerçekleştiğinde ise bunu değerlendirmek gerekir.
Sporadic E (SpE ya da ES denir) çok yüksekte aniden oluşan bir iyon tabakası/bulut oluşumundan sinyallerin yansımasıdır..
Bu bulutun oluşumuna neyin sebep olduğu bilinmemekte ve önceden tespit edilememektedir.
SpE şartlarında görüşme yapabilmek için bu buluta yaklaşık 1000km uzakta olmak gereklidir.Sinyal bu buluttan yansıyıp bulutun diğer yanındaki 1000-1500 km mesafedeki istasyonlara ulaşabilecektir.
Peki bu şartları nasıl takip ederiz?
Birincisi, SpE özellikle Mayıs ortası gibi başlar, haziran sonunda, temmuz başında biter..Sadece gündüz olur.
Bu demek değil ki sürekli olur..
2017 de 9-10 defa rastlamama, batı almanya ve Fransa ile bile QSO yapabilmeme rağmen, 2018 de 2 defa rastladım. En uzak bir Moskova istasyonu ile görüşebildim.
Hatta bu rus arkadaşın SSB çağrısını kısa da olsa kaydetmişim.
Şartların oluşurluğunu takip etmek için, bu aylarda evde isem genelde telsizi 144.300 de SSB olarak dinlemede bırakıyordum.
Ayrıca dxmaps.com adresinden Sporadic E oluşumları için mail alarmı kurdum. https://www.dxmaps.com/spots/mapg.php adresinde MUF ES tabına basarsanız SpE haritasına ulaşırsınız.
Bu mevsimde (kışın) birşey görmemeniz normal, ancak yazın burada bir çok numara ve renk göreceksiniz.
Yeşil renkler 30-50MHz arası SporadicE, Sarı-turuncu renkler 100-120 mhz e kadar olan bulutları, kırmızı ise VHF bandını gösterir.
SporadicE açılım haritası - Kırmızı yerler 2m, Sarı yerler 6m bandı için yansıtıcı
AYnı anda Avrupa genelindeki VHF görüşmeler
Bu arada çok önemli bir not..
Yukarıda belirttiğim SpE açılımları genelde VHF 144 mhz için verilmiştir. Ancak 50 MHz te çok daha sık bu şartlara rastlanır.
Bu sene 50 MHz te legal olarak bakalım bu şartları nasıl değerlendireceğiz.
Aşağıda yazın çektiğim bir ekran görüntüsünde bulutun oluştuğu yer ve birbiri ile görüşen istsyonları görebilirsiniz.
Fotograflardan birinde Sporadic bulutlar ve yasnıttıkları maksimum frekanslar goruluyor.
Bol bol kırmızı çizgili fotoda ise birbiri ile gorusen istasyonların gorusmeleri.
Dikkat ederseniz tum gorusmeler bulutun iki yanı arasında oluşuyor.
Ayrıca MUF (Maximum Usable Frequency- Kullanılabilir maksimum frekans) fotografına yine dikkatli bakarsanız, evet 2m bandı için şartlar zayıf, birkaç yerde uygun yansıtıcı ortam var, ancak 6m bandı oldukça yansıtıcı.
Bir ek bilgi de , bazen şansı iseniz, mutlihop qso yapılabiliyor. Yani bir SpE bulutundan bir diğerine de yansıyarak , 4-5000 km gibi mesafelere bile çıkılabiliyor.
Bu arada ilginç bir tesadüf olarak ekşisozlukteki şu yazıyı paylaşmak isterim.
Buradaki yazar arkadaş farkında olmadan arabasinin radyosuyla bir SpE açılımı yakalamış. Yozgat'tan italyan radyosu dinlemiş.
Özellikle yeni başlayan radyo amatörü arkadaşlarımın ilk duydukları, ilk görüşmelerini yapıkları yer olan rölelerin hem normal haberleşmede, hem de acil durumlarda kullanımında radyo amatörlüğündeki yeri büyüktür.
Yeni başlayan arkadaşlarımıza yol gösterici, biraz eskimiş olanlara da belki yanlış yaptıkları bazı şeyleri düzeltme adına amatör rölelerde konuşma etiği üzerine kısa bir yazı hazırlayayım dedim.
Eksik kaldığım, aklıma gelmeyen başka bilgiler varsa eklerseniz iyi bir kaynak olacaktır diye düşünüyorum.
Bol DX’ler diliyorum
RÖLEDE AKTİF OLMA:
Cihazı açıp dinleyeme geçtiğinizde tercihen TA2XXX QRV gibi bir mesaj ile dinlemede olduğunuzu belirtmeniz, sizinle görüşmek isteyebilecek istasyonlara bilgi vermiş olur.
ÇAĞRI:
Amatör bandlarda (röle, simplex, ssb mors dijital..her ne mod, frekans olursa olsun) ilk önce çağırılan istasyon, daha sonra çağıran istasyonun çağrı işareti belirtilir.
Doğrusu:
TA2XXX TA3YYY gibi..
Ya da
Karşı istasyon cihazdan uzaktır , tam duyamamılş olabilir diye, çağırılan istasyonun çağrı işareti birden fazla söylenebilir.
TA2XXX TA2XXX burası TA3YYY gibi.
Yanlış:
“Çağırılan istasyon TA2XXX çağıran istasyon TA2YYY” gibi bir çağrı yanlış veya yasak olmasa da , pek doğru bir çağırma yöntemi değildir. Bu şekilde çağrı yapmamaya özen gösterin..
Zaten ilk söylenenin çağrılan , ikincisinin çağıran olduğunu biliyoruz değil mi?
KİMLİK TEKRARI
Çağrı başında belirttiğiniz çağrı işaretlerini birkaç dakikayı geçen QSO’larda tekrar ederek sizi dinleyen ve yeni cihaz açmış arkadaşların da kim olduğunuzu bilmesini sağlayın. Bu sadece röle frekanslarında değil, simplex yapılan görüşmelerde de uygulanmalıdır. Nasıl olsa dinleyen yoktur demeyin, özellikle büyük şehirlerde sandığınızdan çok daha fazla kişi dinliyor olabilir.
RÖLEDE SİNYAL RAPORU VERME/ALMA
Rölelerde karşıdaki istasyon sinyal gücü olarak sizin gücünüzü değil, sadece rölenin gücünü göreceğinden RST(Readibility, Signal, Tone) raporunda sadece R yani okunabilirlik raporu verilir.
Bildiğiniz gibi bu ilk rakam 1-5 arasıdır.. Yani karşıdaki istasyona 59 rapor vermemelisiniz..Çünkü sizin için 9 "röleden" gelen sinyalin gücüdür.
R5, R4 ya da R3 geliyorsun ya da okunabilirlik 3, biraz parazitli geliyorsun denebilir."Biraz parazitli" demeye aslında gerek olmasa da karşıdaki istasyonun RST raporları konusunda çok bir tecrubesi olmayabilir. Bu yüzden açıklamak fena bir fikir değil gibi duruyor..
Bir yanlış kullanım, QRM’li geliyorsun gibi bir tabir.
QRM insan yapısı gürültüyü tarif eder. Yani, rölede biri konuşurken, üzerine biri konuşmuşsa, ya da oldu ya, yakındaki bir vericiden baskı alıp gürültü duyduysanız qrm demeniz normal. Ancak genelde rölede karşıdaki istasyonun sinyali zayıf ise, QRM’li geliyorsun yerine 1-5 arası okunma raporu vermeyi tercih edin.QRM doğru bir tabir olmayacaktır. Yanlışa alışmayın..
Karşıdaki istasyonun sinyali azalıp çoğalıyor ise buna QSB denir.
Röle şartlarında QRM e rastlamanız biraz zor. Maalesef röle görüşmelerinde sık duyduğum bir yanlış.
Bir başka yanlış ta, “Radyo kontrol, cihaz kontrol” gibi tabirler CB tabirleridir. Amatör radyo için bunun yerine “Sinyal/Okunabilirlik Raporu” istenir. Mümkün olduğunca bu tabirlerden kaçınmaya bakın.
ARA VERME
QSO sırasında peşpeşe konuşmamaya özen gösterin. İki tarafın konuşması arasında birkaç saniyelik bir sus payı(mandal boşluğu) vermeniz, röleyi başka kullanmak isteyen istasyonların kendilerini duyurmaları için fırsat olacaktır.
Ortak kullanılan bir alanı uzun işgal etmemeye bakın.
RÖLEDEKİ HADSİZLER:
İlginç bir başlık olabilir ancak, bazen, iki kişi’nin QSO’su sırasında üstlerine mandal atma, ton gönderme gibi etik ve ahlakın hiçbir alanına sığmayan davranışlara rastlayabilirsiniz.
Bunu yapan konuşan kişilere olan düşmanlığından da yapıyor olabileceği gibi, babasının cihazıyla oynayan bir çocuk ta olabilir. Cihazını yeni yeni kullanmayı öğrenen acemi bir amatör de olabilir. Akıl sağlığı yerinde olmayan biri olma olasılığı da göz ardı edilmemeli :)
Tavsiyem, hiç duymamış gibi konuşmanıza devam etmek. Eğer QSO yapılamayacak kadar zorlamışsa, QSO’yu sonlandırmak ve polemiğe girmemek. Maalesef bu kişileri muhatap alıp söven amatör arkadaşlarımız da var.
RÖLE KULLANIM GÜCÜ
Röleye erişiminizde sağlıklı giriş yapabildiğiniz en düşük güçle giriş yapın. Bu hem QSO sırasında cihazınızın fazla ısınmasını engeller, hem de bataryalı bir el cihazı ile görüşüyor iseniz bataryanızın daha uzun dayanmasını sağlar.
ANI/ROGER BEEP KULLANIMI
Herkesin polis telsizlerinden alışkın olduğu ANI tonu (Yani Automatic Number Identification) amatör bandlarda kanunen yasak olmamasına rağmen, amatör band etiği nedeniyle kullanılması hoş karşılanmayan bir özelliktir.
Bizim (radyo amatörlerinin) telsizlerimizi kullanırken çağrı işaretlerimiz olduğu için ve güvenlik zimmet gibi sebeplerle telsiz kimlik takibi yapma gibi bir durumumuz olmadığı için bu tür ANI tonlarının amatör bandda kullanımı hoş karşılanmaz.
Özellikle hurdadan geri döndürme telsizlerde bu özellik desteklendiği için bazı arkadaşlar kullanıyor ama, ilk fırsatta kapattırmanızı tavsiye ederim.Hiç hoş duyulmadığı gibi, bana şahsen kompleks sahibi poliscilik oynayan/ya da kendine polis süsü vermeye çalışan insanları çağrıştırıyor.
Roger Beep yani konuşma sonundaki bip sesi, bazı rölelerde mevcut. Ama amatör kullanımdaki yeri genelde SSB görüşme sonrası görüşmenin bittiğini belli etmesi açısından . Yine kullanımı çok hoş değil, CB günlerinden kalma bir hatıra gibi geliyor bana.
CİHAZ KAPATMA
Artık cihazınızı kapacaksanız QRT, ya da başka bir frekansa geçecekseniz QSY kısaltmaları ile rölede diğer dinleyen istasyonları bilgilendirebilirsiniz.
Çoğu amatör arkadaşımız VHF/UHF bandlarında şehiriçi görüşme yapabildiğini, arada sırada denk gelir ise komşu illerin rölelerine girebildiğini biliyor.
Peki size bundan çok daha fazlası olduğunu söylesem?
Bundan sonraki birçak makalede VHF (buna 50 mhz te dahil) uzak konuşma yöntemleri üzerine ipuçları vereceğim.
Özellikle, uzak mesafe denemeleri yaparken, gerek bilgi ve tecrübesinden gerekse vaktinden kullandığım için TA1D ya teşekkür ederim.
Kendisi ile Ankara-İstanbul, Ankara-Antalya QSO larını VHF 2m bandında gerçekleştirdik.
Yazımda geçen DX kısaltması , mors terminolojisinde mesafe, uzak anlamına gelir. Amatör camia'da uzak mesafe haberleşmesine bu sebeple DX denir.
VHF ile uzak mesafe görüşebilmek için hangi şartların oluşmasını beklemeliyiz.. Hangi olaylar bizim QSO yapmamızda yardımcı olabilir, bunları inceleyeceğiz.
Birinci bilgi; VHF 2m DX haberleşme için, genel çağrı frekansı FM de 145.500, SSB de 144.300 MHZ tir. Ağırlıklı olarak 144.300 SSB kullanılmaktadır.
6m bandı için SSB 50.150 MHZ, 51.510 ise FM çağrı frekansı olarak gosteriliyor. 50 mhz tarafında fazla bir tecrubem olmadığı için bu kısım yanlış olabilir.
Bildiğiniz gibi VHF ve üzeri frekanslarda bize uzak mesafe haberleşmede yardımcı olan Iyonosfer tabakasının pek işlevi kalmıyor..
Bilgileri hatırlamak açısından, HF (0-30 mhz) haberleşmelerde, antenimizden çıkan sinyal, değişik iyonosfer tabakalarına çarpar ve dünyaya geri yansır. Yansıdığı toprak/ denizden tekrar yansır ve böylece gücünü tamamen kaybedene kadar dünya etrafında dolaşır..
Ancak VHF frekanslarda (50MHz ve üstü) iyonosfer bize çok yardımcı olmaz.. Antenimizden çkan sinyaller iyonosfer tabakasını geçerek uzay boşluğuna çıkar.
E peki nasıl daha uzaklara ulaşabiliriz???
Aslında şimdi söyleyeceğim 2 madde amatörlükte duvarınıza yazıp asmanız gereken bir madde..
1-)Kötü Cihaz ya da Kötü Şartlar yoktur.. Kötü anten vardır.. 2-) FM modulasyonu ile uzak mesafe görüşmesi pek yapılamaz. SSB destekli cihaz edinmeyi; APRS, DSTAR vs destekli FM modulasyonlu teknolojik oyuncaklar edinmeye tercih edin.
Kısaca, iyi bir anten ile başkalarının duymadığı sinyalleri duyar ve QSO yapabilirsiniz. Tabii anten tek başına yeterli olmayabilir. Başka şartlar da gerekli.
Bu şartlara kısaca Propagasyon şartları denir..
HF te Propagasyon yani yayılım şartları ağırlıklı olarak İyonosferin durumuna bağlı iken, VHF ve üzeri bandlarda daha farklı durumlar söz konusudur.
Bu şartlara geçmeden önce, VHF DX yani.. uzak mesafe VHF haberleşmesi için, %100 şart olmasa da , Yatay yani horizontal bir anten kullanmanız size çok fayda sağlayacaktır.
Sebebine gelince, dikey/vertikal antenler insan yapısı elektriksel gürültüden çok etkilenir. Yoğun QRM altında zaten zayıf gelecek olan sinyalleri duymanız oldukça zorlaşabilir. Bu yüzden horizontal anten kullanılması tavsiye edilmektedir. Dünya genelinde kabul görmüş bu sebep yüzünden zaten konuşmaya çalışacağınız avrupalı istasyonların tamamına yakını Horizontal anten kullanacağından, Vertikal bir anten ile zatne bu istasyonların çok büyük bir bölümü ile haberleşemezsiniz. Bir horizontal ve bir vertikal anten arasında yaklaşık 20 dB sinyal kaybı vardır. Her 3 dB nin sinyal seviyesini 2 kat azalttığını göz önüne alacak olursanız, siz vertikal anten kullanırken , karşı tarafın horizontal anten kullanması pratikte birbirinizi duymayı imkansız hale getirecektir. Devam yazılarımda propagasyon tiplerinden bahsdeceğim.
