Çoğu modern telsizde neredeyse tüm band planını görebildiğiniz bir waterfall görüntüsü mevcut.
Peki bunu kendi radyonuzda yapabilir misiniz?
Belki her radyo için olmasa da bazı radyolara olabiliyor.
Bunlardan biri de benim emektar FT847.
Öncelikle telsiziniz ile uyumlu olan pan adaptörü https://www.sdr-kits.net/Panoramic-Adaptor-Tap-Boards sayfasından satın alıyorsunuz.
Cihaz geldikten sonra bu cihazı telsizinizin 1. IF ya da 2. IF katına bağlyorsunuz.
Daha sonra bu cihazın çıkışına bir SDR bağlayıp, cihazınızın IF frekansına ayarlıyorsunuz.
FT-847 için bu frekans 45.7 MHz.
1. IF katına bağlarsanız (45.7 MHz), Cihazın o an ayarlı olduğu frekansın daha geniş bir görünümünü ekranınızda görebilirsiniz..
2. IF katına bağlarsanız ise, cihazınızın antenine ne bağlı ise, o kısmı duyabilirsiniz.
Çok daha geniş bir aralık söz konusu.
Ben 1. IF katına bağladım.
Cİhazın içini açmışken, kristalleri için bir yalıtım yapmak lazım.
Cİhazın üst kapağını sökünce görünen manzara.
Board için güzel bir yer bulunuo montaj tamamlandı.Kırmızı 8V, Uzun siyah IF katı, Kısa siyah GND
IF bağlantısı yakın plan
Vcc +8V Yakın Plan
Board'ın yakın plan görüntüsü
Ve Spektrum önümde
Kullanım açısından bazı zorlukları var evet.. Mod değiştirdikçe IF frekansının yeri değişiyor. Biraz alışmak lazım. Ama bir iki pile-up üzerinde denedim. SDR nin filtreleri FT-847 nin DSP sinden çok daha sağlıklı çalışıyor.
Balun, İngilizce Balanced- Unbalanced kelimelerinin kısaltılmasından türetilmiş bir kelimedir.
Öncelikle balun (ya da unun) iki temel kategoriye ayrilir. Choke Balun ve Transformer Balun..
CHoke balun aşağıda genel olarak inceleyeceğimiz 1:1 balunlardır. Transoformer balun ise, farklı empedans tipleri arasındaki geçişi sağlayan 1:4 1:9 gibi değerler ile anılan balun tiplerine denir
Dengesiz yani unbalanced iletim hatlarından aktarılan sinyallerin dengeli antenlere bağlanması sonucu oluşan düzensizliği ortadan kaldırmada kullanılır.
Dengeli, dengesizden kasıt nedir derseniz...
Bir koaksiyel kablodan iletilen radyo sinyali, ucuna bağlı olan dengeli.. örneğin dipole bir antene geldiğinde, sinyalin bir kısmı dipolün bir kolunda ilerler, bir kısmı da oluşan manyetik alandan dolayı dipolün diğer kolunda ilerler. Kablonun dışındaki shield'in iç tarafından akım yukarı akarken , aynı shiled'in dış yüzeyinden ters akım oluşarak içeri yani cihazımıza doğru akar.
İç yüzeylerde (akblo merkezi ve shield'in iç kısmındaki akımlar) birbirleri ile zıt yönde olduğundan biririni nötrler ama, oluşan 3. akım, ortada fazlalık olarak kalacaktır.
Yani, akımın bir kısmı kablonun dış kısmından geri döner, aynı zamanda cihaz-kablo arası mesafeden dolayı da oluşan empedans farkından kablonun üzerinde ekstra bir akım daha oluşur ve bu kablo üzerinde bir dengesizlik oluşturur..
M0KWR 'nin yazısından alınmıştır.
Peki, bir sürü laf.. Bu neye sebep olur derseniz...
Bir dipol anten yaptınız diyelim. Normalde Anten kısmı, koaksiyelin canlı ucunun açığa çıktığı noktadan başlar (Yani kabloyu sıyırıp dipole bağladığnğz noktadan) Aynı şekilde , dipolün diğer ucuna giden kablonun shield'i de anten parçasıdır. Ama unutmamak lazım ki, bu shield kısmı cihazınıza kadar geri dönmekte. E peki dipolün bu kısmı için neresi başı sonu derseniz...
Anteni yaptığınız noktaya en yakın yere bir balun koyarak anteni elektriksel olarak o noktada sonlandırmanız gerekmektedir.
Yoksa bazı amatörlerden duyacağınız, Koaksiyel boyu antenin SWRsini etkiler lafı.
Bunun sebebi tamamen balun kullanmama neticesinde, kullandığınız koaksiyel kablonun da bir anten gibi çalışmasındandır.
Balun kullanmamanın birkaç zararı var..
Birincisi, Antenin elektriksel olarak koaksiyel boyunca da devam etmesi sebebi ile, antenin yayılma diyagramı , yayılma şekli bozulur. Performansı düşer.
İkincisi, Koaksiyel kablo'nun istasyonunuza gelene kadar geçtiği yerlerdeki QRM'ler de cihazınıza ulaşır, normalde duyacağınızdan daha yüksek gürültü seviyeleri ile uğraşırsınız
Üçüncüsü, Antenden oluşacak RFI, yani sinyal'in istasyonunuza kadar ulaşarak, bilgisayarınızı, elektronik aletleri, TVnizi, etkilemesine neden olur. Hatta yüksek SWR mevcutsa, RF yanığı denen ufak tefek çarpılmalara bile maruz kalırsınız.
Dördüncüsü, Anten, cihaz arası çekeceğiniz koaksiyel kablonun boyu antenin SWR'sini değiştirecektir.
Bu yüzden antenlerinizde, antene en yakın noktada mutlaka Balun kullanın. Balun kullandığınız antenlerde Koaksiyel boyu dalga boyunun katları olmalıdır şeklinde bir çalışmaya ihtiyacınız olmayacak ve anteninizi daha randımanlı kullanacaksınız.
Balun'un bir başka kullanım amacı da Anten empedansını uyumlandırmaktır..
Örneğin, Kullandığınız antenin empedansı 450 Ohm (bazı anten türleri yapıları gereği 50 Ohm değildir) Bu 450 Ohm'luk değeri cihazımızla uyumlu olabilmesi için 50 Ohm a düşürmemiz gerekmektedir.
Bunun için 450/50= 9 1:9 luk bir balun kullanmamız gerekmektedir.
Böylece bu bir transformatör olarak çalışacak ve 50 ohm giden sinyali 450 ohm'a çevirerek anten ile uyumlandıracak, Antenden gelen 450 ohmluk sinyali de tekrar 50 ohm a düşürerek koaksiyel kablomuz ile iletimini bozmayacaktır.
Gelelim Balun tiplerine,
En basit balun tipi Ugly Balun/ Çirkin Balun denilen balun türü.
Bunu tüm antenlerinizde uygulayabilirsiniz.
Bu balun türü, antenin tam dibine, bağlantı noktasına mümkün olduğunca yakın olacak şekilde, koaksiyel kablonun frekansa göre birkaç tur sarılması ile elde edilir.
G4NOK sayfasından alınmıştır
Bobinin tur sayısı ya da çapı çok kritik değildir. Önemli olan koaksiyelin uzunluğudur.
80-10 metre bandları arasında çalışabilecek bir Ugly Balun için yaklaşık 5-6 metre koaksiyel kulanmak gereklidir.
2 Metre anten için koaksiyel boyu yaklaşık 1 metre (ortalama kalınlıkta 2 tur, 70 cm için yarım metre civarı bir kablo yeterlidir.
2m Anten Balunu
Ugly Balun'lar oldukça pratiktir , ama tabii ki , bir ferrit/toroid balun kadar yüksek empedans uygulayıp tam düzgün çalışamaz. Hiç olmamasından iyidir ama, kalıcı ve yüksek performanslı bir çözüm için , toroid balun yapmaya bakın.
DK7ZB 'nin sayfasından alınmıştır.
Resimde görünen balun bir toroid etrafına sarılmış, her iki yönde eşit turda koaksiyel sargısından oluşmuş bir balundur.
Sargı sayıları eşit olduğu için 1:1 Balun olarak çalışır. Sarım sayısı çok kritik değildir. Ne kadar yükselirrse performans o kadar iyileşecektir.
Yapılmış bir örneği aşağıda görülebilir;
Koaksiyel Kablo ile yapılmış 1:1 Balun
Bu tür balunları , koaksiyel kablo ile yapabileceğiniz gibi, birbirine paralel kablolar ile de yapabilirsiniz. Kullanacağınız tel/coax kalınlığı ve toroid büyüklüğü bu balun'un dayanacağı maksimum gücü belirleyecektir.
****Ayrıca, kullandığınız toroid tipi, bu balunun hangi frekanslarda etkin çalışacağını belirler. Bu yüzden rastgele bir balun yapıp düzgün çalışmasını bekleyemezsiniz.
Toroid üreticilerinin sayfalarında hangi toroid tipinin hangi frekanslarda etkin çalışacağı bilgisi vardır.
Ancak buraya da kısa bir özet olarak yazmak gerekirse,
Tip
Malzeme
RFI/EMI Filtresi
Kullanım Frekansı
Common Mode Balun
Kullanımı
31
MnZn
1-300
1:1
Balun olarak <300 MHz
43
NiZn
25-300
3-60 MHz
52
NiZn
200-1000
1-60 MHz
61
NiZn
200-1000
1-300 MHz
73
MnZn
<50
Mhz
<10 MHz
HF bandlarında type 31 ve type 43 toroid kullanımı en ideali olacaktır.
Koaksiz yapılmış bir 1:1 Balun
Yukarıdaki değerler çok karıştırdı kafamı, bana ne kullanacağımı söyle diyenler için,
Toroid ile 1:1 Guanella Akım (Current) Balunu yapmak için,
100W a kadar olan güçler için, 40m-10m arası RG-316 (ince teflon kablo) ve FT-140-61 küçük toroid veya RG58 ve FT-240-61 80m-10m arası için ise aynı kablo tipleri ve FT-140-33 veya FT-140-43 kullanabilirsiniz.
500W a kadar olan çıkış güçleri için, 40m -10m arası RG-142 (teflon) ve FT-240-61 80m-10m arası RG-142 ve FT-240-31 veya 240-43 kullanabilirsiniz.
1 KW a kadar olan güçler için ise,
iki adet toroidi birbirine yapıştırıp, daha sonra 500W ta kullandığınız kabloları kullanabilirsiniz.
Kablonun balun yukarıdaki şekillerde görüldüğü gibi 10-15 tur sarılması gerekmektedir.
Peki her toroid kullanılır mı? Toroid aslında nedir? Evde uc bes parca toroid buldum balun yapabilir miyim sorularına ise, şöyle cevap verebilirim.
Toroidler, değişik materyaller kullanılarak hazırlanmış parçalardır. Her materyalin frekanslardaki davranışı farklıdır.
Toroid'in can sıkıcı bir yanı ise, toroidlerin üzerinde diğer elektronik malzemelerde olduğu gibi, marka model tip vs yazmaz.
Ölçülerine, rengine bakarak çok bir şey anlayamazsınız. En iyisi alıp kendiniz etiketlemeniz, ya da elinizde LC ölçüm cihazı varsa, üzerine birkaç tur tel sarıp yapacağınız ölçümden bulacağınız henry değerine göre toroidin tipini tahmin etmek olacaktır..
Örnek olarak T-200 olarak bilinen demir tozu toroid ile FT-240 serisi toroidin karşılaştırmasını paylaşıyorum.
IZ2UUF 'nin sayfasından aldığım bu testte , her iki toroid üzerine eşit miktarda coax sarılmış ve iki adet test yapılmış.
İlk test common mode zayıflatma, yani yukarıda bahsettiğim gibi, coax'ınızın dış yüzeyinden akan karşı akımı ne kadar engelleyebildiği ile ilgili. Burada dB değeri ne kadar düşükse o kadar başarılı demektir.
örneğin, 7.1 Mhz değerlerine bakalım..
FT-240-43 burada -30 dbm zayıflatma yapabilirken, T200 sadece -2 dbm..
her 3 dbm de gücün 2 kat değiştiğini düşünürseniz, aradaki fark inanılmaz büyük.
Bu şekilde ise, iki toroid arsındaki empedans yani bahsedilen dış akıma uygulanan direnç ölçülmüş.
Yine 7 Mhz örneğini baz alırsak, 3261 ohm 'a 90 ohm gibi bir değer karşımıza çıkıyor.
Yani siz siz olun, pahalı da olsa , ilgilendiğiniz frekansa uygun toroidi almaya bakın.
Tabii şu noktayı karıştırmamak lazım, toroid tipi seçimi 1:1 yani choke balunda kritiktir. Transformator balun yapımında T200 gibi diğer toroid tiplerini de kullanabilirsiniz.
T200 ile choke balun sararsanız ne olur? Evet SWR ölçümleri size normal görünür , ama herşey SWR değil. Yukarıda anlattığım akımlar yeterince kesilemeyeceği için, balun asıl amacını gerçekleştiremeyecektir.Performansı düşük olacaktır. Balun yapımında yapılan en büyük yanlışlardan biri yanlış tip toroid kullanımıdır.
Burada kabaca en temel balunları anlatmaya çalıştım.
Burada gösterilenler haricinde , bahsettiğim gibi, transformer balunlar mevcut. 1:4 1:6 1:9 gibi değerlerde.
Bunlara ait değişik tasarım ve sarım sayıları internette bolca mevcut.
Kullandığınız anten tipine göre bu transformer balunlardan kullanabilirsiniz.
Ama tavsiyem yaptığınız tüm antenlerde hiç yapamıyorsanız bile bir Ugly Balun kullanmanızın zararı değil faydası olur.
En son olarak bir kaç ugly balun sarım sayısı vermek isterim.
Monoband antenler için,
15 cm'lik bir PVC üzerine sarılacak şekilde,
Frekans - RG213 - RG58
160m 8 tur 5-6 tur
80m 8 tur 5-6 tur
40m 8 tur 5-6 tur
30m 8 tur 5-6 tur
10 cmlik bir PVC üzerine
20m 12 tur 8 tur
17m 12 tur 8 tur
15m 6 tur 5 tur
12m 6 tur 5 tur
10 6 tur 4 tur
6m 4 tur 3 tur
2m 2 tur 2 tur
70cm 1 tur 1 tur
Multiband antenler için ise,
3.5-30mhz arası ,
10 cm çap için 15 tur RG58, veya 16 tur rg213
14-28 mhz arası 12 tur rg58 veya 12 tur rg213
Dernek olarak yeni bir röle kurmak istediniz diyelim, Ya da evinizde bulunan VHF/UHF istasyonların kapsama alanını hesaplamak istiyorsunuz.
Bunun için ücretli olarak hesaplayan yazılımların yanında, genelde linux tabanlı , linux a hakim olmayanların kurma ve kullanmasının biraz zor olacağı bir çok program var.
Bir de bu programları web ortamına taşıyan amatörler var.
Bu konuda iki site kullanıyorum.
EN hızlı ve pratik hesaplama yapan site,
http://www.heywhatsthat.com
Bu siteye girdiginizde, ilgilendiğiniz adresi arayıp, bu sayfadaki gerekli bilgileri doldurmanız gerkeiyor.
Fazla bir bilgi istemiyor.
Adres, Antenin yer seviyesinden yuksekliği girilip Calculate e bastıktan bir süre sonra, size istasyonunuzun bulunduğu noktadan fiziksel olarak anten anteni gören alanlar gösterilmektedir.
Çıkan harita ekranında , üstte bulunan horizon seçeneğine basarak, hesaplanan noktadan maksimum görme açısı olan noktalar görülebilir.
Veri Giriş Ekranı
LOS (Line Of Sight) Hesabı
Bulunduğunuz bölgeden çevre yüksekliklerin görünümü
Evinizde bir HF telsiziniz var diyelim.
0-30 çalışıyor.
Bu telsiz ile ister 50 MHz ister, 2m (144 MHz), ister 70cm (430 MHz) çalışabilirsiniz desem ne dersiniz?
Evet transverter denen cihaz, sizin telsizinizden çıkan sinyalleri başka bir banda çeviren, aynı şekilde başka band'tan gelen sinyalleri tekrar geri cihazınızın frekansına çeviren bir cihaz.
Cihazdan gelen örneğin 28.000 MHZ bir sinyal, 116 MHz'lik bir LO sinyali ile mixlenir ise, 144.000 dan çıkış yapar.
Ya da LO frekansı 22 Mhz seçilir ise, 50.000 MHz ten çıkış yapabilir.
Çok kabaca bu devrenin önüne sinyali mixer devresinin algılayabileceği kadar düşürecek bir attenuator yani zayıflatıcı, çıkışına da bir filtre ve güçlendirici bir amplifikatör katı eklerseniz, bir transverter yapmış olursunuz.
Tabii değişik bütçelere hitap eden farklı transverterlar mevcut.
Transverterların çeşitli avantajları da var.
Örneğin, transverter'ı anteninize yakın bi noktaya yerleştirebilir, daha düşük frekanstan daha az kayıp ile sinyali istasyonunuza taşıyabilirsiniz.
Ya da yukarıdaki örnekteki gibi , cihazınızda olmayan frekansları kullanma imkanı bulabilirsiniz.
Genelde kullanıldığı alanlardan biri de yüksek frekans haberleşmesi. Çoğu cihazda UHF bandlarından daha fazlası bulunmuyor (Birkaç modelde 1.2GHz mevcut o kadar)
Oysa bu tür bir transverter kullanarak 2.4 GHz 5 GHz 10 GHz gibi bandları kullanmanız olası.
Evinizde bir HF cihazınız, bir FM VHF cihazınız var ama, VHF SSB mi çalışmak istiyorsunuz??
Yine yardımınıza koşan transverter oluyor.
VHF uzak mesafesine ilk başladığımda evdeki TS-480 HX telsizim ile SSB VHF kullanabilmek için bu tür bir transverter aldım. TS-480'in menülerinde dolaştıysanız , bir transverter on seçeneği mevcuttur.
Bu seçeneğe girdiğinizde sizden transverter offset frekansı girmenizi ister. Buraya 144 girerseniz,
cihazınızdan çıkan rf sinyali 28.000 iken cihaz 144.000 yazar ekranında. Bu da kolay kullanmanızı sağlar.
Ayrıca , cihazınızda bulunan tüm modları , (SSB, CW, AM, FM gibi..) bu yeni frekans bandınızda kullanabilmenizi de sağlar.
Örneğin aşağıdaki kısa videoyu TS-480 ile bir VHF uydu dinlerken kaydetmiştim. Ekrandaki frekansa dikkat edin.
TS-480 ile transverter kullanımı
Burada cihazın çıkışına transverter bağlı. HF cihazın çıkış gücü 5W. Girdiği transverter ile VHF e dönen sinyal, yaklaşık 14-15W civarına kadar çıkabiliyor.
benim çalışma sistemim başlangıçta şu şekildeydi.
TS-480 / transverter / 200W PA
Yukarıdaki setup ile, gerek tropo ve SporadicE ile , gerekse meteor scatter yöntemi ile yüzlerce qso yaptım. VHF bandından Almanya'ya kadar görüştüm.
Kullandığım cihaz http://transverters-store.com/144mhz.htm adresinde görebileceğiniz Ukraynalı bir amatörün yaptığı cihaz.
Ben çok memnun kaldım. Cihazının peşinde, çok temiz çalışan, bir arıza durumunda hem online hem cihazı gönderir iseniz ücretsiz tamir eden bir amatör. Teknik sorularınızı da sıkılmadan cevaplıyor.
Kutusuz hali 45 USD gibi bir rakama, kutulanmış tak - çalıştır tarzı hazır kutuyu ise 75 $ a satıyor.
Ayrıca cihaz girişinde BF998 ile yapılmış bir preamp katı da mevcut ve bu cihazın duyma hassasiyetini piyasadaki çoğu telsizden (özellikle çok övülen Aselsanlardan bile ) çok daha iyi hale getiriyor. Cihazın tam devre şeması web sayfasında var. Ben çizerim yaparım diyecek amatörler kendi cihazlarını sıfırdan üretebilir.
Transverter Store 28-144 Mhz
Tabii, bunun yanında çok daha yüksek kalitede profesyonel cihazlar da mevcut.
Amerika'da Downeast Microwave, SSB Electronics gibi markalar öne çıkarken, Avrupa'da VHF ten GHZ bandlarına kadar çalışan Kuhne Electronics oldukça kaliteli ürünler ortaya çıkarıyor.
Kuhne 144 Pro Transverter
Kuhne 1296 (1.2 GHz) Transverter
Özellikle yüksek frekans (genelde GHz) çalışan cihazlarda frekans hassasiyetini artırmak için, kristal yerine TCXO/OCXO gibi özel kristaller kullanılmakta ve/veya GPSDO tarzı, çok yüksek hassasiyetli 10 MHz harici sinyaller kullanılarak mix işlemi yapılmakta.
Tabii bu tür cihazlar birkaç yüz dolardan başlıyor. Birkaç bin dolara kadar bile çıkabiliyor. Gerçekten "profesyonel" amatör istasyonlarda görülebiliyor.
GPSDO nedir nasıl yapılır ne işe yarar tarzı bir yazıyı da ileride paylaşmayı planlıyorum.
Eshail2 uydusunun telemetri bilgilerini , amatör transponder üzerinden sürekli gönderiyorlar.
İşin güzel tarafı telemetri bilgilerini zamanında AO-40 Uydusu için kullandıkları protokolün aynısı olarak bırakmışlar. Hatta o kadar ki, telemetri başlığı bile değiştirilmemiş AO-40 olarak geliyor.
ben de SDR den gelen ses bilgisini, Decoder yazılımına yönlendirdim ve uyduya ait parametreleri buradan aldım.
Bu bilgiler, sıcaklık, batarya, yönlendirme, pozisyon gibi bilgileri içeriyor.
Bu tür verileri toplayabilmek bile güzel ve heyecanlı.
Bir süredir akşamları gerek WebSDR üzerinden gerekse LNB üzerinden uydudaki QSOları takip ediyorum.
Yavaş yavaş avrupa istasyonları haricinde istasyonlar da duyulmaya başladı.
Birkaç gündür duyduğum Brezilya istasyonu yanına dün akşam bir de Batı Sahara istasyonu eklendi.
Simdilik uydu kısmen boş olduğundan HF te olsa pile-up yakalayacak istasyon sakin sakin çağrı yapıp cevap verenlerle sohbet ediyordu
Merhaba,
Bugun size ilginç basit ve ucuz ama size baska bir dünya açacak bir çalışmadan bahsedeceğim.
10 GHZ FM qso.
Maliyeti? Elde hazir olabilecek şeyleri saymaz isek,
50-60 TL civari
Nasıl mi?
Kullanacağımız en önemli parca HB-100 denilen 10.5 GHz Doppler Radar vericisi
Bu parcanın frekansı amatör band olan 10.3-10.4 GHz aralığına indirilebiliyor.
Çok basit bir devre ve türkiye fiyatı 25 TL civarı. Bir çok sitede satisi var.
Mantık şu şekilde..
Bu cihazın çalışma voltajı 5V.
Genelde yapılan, bir LM317 ile regule voltaj üretmek , ve bir ses sinyalini LM317 nin Adjustment ayağına uygulayarak voltajda kucuk dalgalanmalara sebep olarak bir FM modülasyonu oluşturmak.
CX2SC isimli amatörle yaptığım yazışmada cok daha basit bir yöntem önerdiler. Cihazı 5V ile besle, Sadece IF portuna 10 nF lik bir kapasitor ile audio ver. Yetiyor dediler.
Onu da denedim gayet başarılı.
Alıcı tarafı için ise Bir uydu LNB'si
Bir SDR radyo bir de LNB' nin beslenmesi için basit bir bias-tee devresi.
Peki bu cihaz ile neler yapabiliriz.
Full Duplex FM haberleşme saglayabilirsiniz.
ATV yayini yani Amator band TV yayini yapabilirsiniz.
Onune ekleyeceğiniz bir çanak anten ile ciddi mesafelerde anten anteni görüyor ise görüşme yapabilirsiniz.
Emin olun roleden/net frekanslarından hal hatir sormaktan cok daha amatörce çalışmalar.
Örneğin
İtalyan iki amatörün gerçekleştirdiği 200 km qso.
dunya rekoru 250 km civari.
Size tavsiyem bu konuları araştırıp 10 ghz konusunda biraz aktivite yapmak ve dunya amatörleri arasında yerimizi alabilmek.
Bu cihazla yaptığım alıcı verici denemesi videosu ise aşağıda izlenebilir.
Alıcı olarak bir LNB+SDR verici olarak HB100 verici, IF katından ise bilgisayarın ses kartına bağlı şekilde modülasyon yapmakta.
Uydu testleri sırasında karşılaştığım bir kaç tüyo vermem gerekirse
,
Uydu 25.5 Doğu da bulunuyor. Mevcut Eshail - 1 uydusuna çok yakın.
Transponder kapsama alanı oldukça geniş.
EsHail (OQ-100) Kapsama Alanı
Bu kapsama alanının çoğunda SSB görüşmeleri dinlemek ve göndermek için 60cm lik bir çanak yeterli olmakta.
Dİnlemede kullanılacak LNB modelleri önemli.
Maalesef türkiye'de bulduğum hiçbir LNB de kararlı bir PLL osilatör yok.
Araştırmalarım devam ediyor.
Yurtdışından ise, aliexpress üzerinden alınabileek birkaç LNB buldum. Onların gelmesini bekliyorum.
Ayrıca elimde bir adet Octagon OSLO LNB mevcut. içinde dual PLL devresi ile gayet kararlı ve kaliteli bir LNB. Amazon ve Ebaydeki stokları uydu devreye girdikten sonra maalesef erimiş.
Ama tekrar gelmesi durumunda tavsiye ederim.
Uydunun çalıştığı frekanslar 2.4 GHZ ve 10 GHz bandları.
AMSAT-DL aracılığıyla, Bir katar tv uydusu üzerine dünyanın ilk geostationary, yani sabit yörüngeli amatör band vericisi yerleştirildi.
Bu ne demek, mevcuttaki amatör uydular gibi, bir-iki saatte bir geçen, 3-5 dk qso yapmaa musade eden uydular yerine, 7/24 aynı yerde duran sürekli olarak qso yapmaya uygun bir uydu demek..
Ancak ufak bir iki sorun var.
Uydunun gönderme frekansı (uplink) 2.4 GHZ Dinleme (Downlink) frekansı ise 10 GHz amatör bandlarında.
2.4 GHZ bandı henüz türkiyede açık değil. Yani, elinizde bu frekansta yayın yapacak bir telsiz bile olsa maalesef kullanamazsınız.
Ama bu uyduyu güzel masrafsız bir amatör çalışma ile takip edebilirsiniz.
İhtiyacınız olan , Bir 60cm'lik uydu anteni, Antenin ucundaki LNB, Bir bias-tee(aşağıda nedir değineceğim) bir de SDR alıcı.
Evet hepsi bu.
Bias-tee devresi bir koaksiyel kablo üzerinde radyo sinyali taşırken, bir yandan da voltaj taşımak için kullanılan bir devre.
Bu devre aracılığı ile, antendeki LNB'nin çalışması için gerekli 12V u taşıyor olacağız.
Ekteki devrede RF yazan yer, sdr'nin bağlanacapı uç, rf+dc yazan yer LNB ye gidecek olan uç, DC yazan yere de 12V vereceğiz.
Ben bu devreyi yapamam diyen için aliexpress te bias-tee diye aratınca çıkan devreler var.
Ondan kullanabilirsiniz.
Dinlemek için çanak anteninizi 25.5 Doğu yönüne çevirmeniz gerek.
Ve alıcınızı 10.489 GHZ e ayarlamanız gerek.
E peki SDRler maksimum 1.7 ghz e çıkarken 10.4 ghz e nasıl çıkacağız derseniz. LNB tam da bunun için var.
LNB nin görevi 10 ghz civarı gelen sinyali daha az kayıp yaşanacak olan daha düşük frekansa çevirmedir..
Genelde 9.750 ghz bir sabit frekansı vardır..
Yani, 10.489 ghz için, lnb ye bağlı olan sdr'mizi 10.489-9.750=739 mhz e ayarlamamız gerekiyor.
adresinde bu şekilde duyduğum ilk uydu qso'sunu yayınlıyorum.
Ayrıca ben hiçbirini yapamam, ya da vaktim yok diyenler için,
web tabanlı olarak ta uyduyu dinleyebilmeniz mümkün.
Merhaba
Bugünkü çalışmamız 10 GHz bir alıcı nasıl yapılır.
10 GHz için en kolay yöntem bir uydu LNB'sini kullanmak.
Bu cihazların (Digiturk'unki farklı. Universal LNB olmasında fayda var)
IF frekansi 9750 mhz.
Yani bu frekansın üzerinde duyduğu herşeyi 9750 mhz azaltarak aşağıya gönderiyor.
Ama çalışması için bir bias-tee ye ihtiyacı var.
Bu ise çok basit.
Bir adet 100 pf mercimek kondansatör, yaklaşık 10-12 tur sarılmış bir bobin (ben bir matkap ucunun arkasına sardım. Kalınlığı o şekilde düşünün.)
hepsi o.
Ekte verdiğim fotoğraftaki gibi bağlayıp 12V uyguladığınızda LNB çalışmaya başlıyor ve downconvert ettiğiniz frekansta bulunan bir alıcı ile sinyali dinleyebiliyorsunuz.
Alttaki resimde turksat TRT feederi'i 10.953 GHz dinlemek için ayarladığım (10.853-9.750) 1.204 GHz frekanstaki sinyali gorebilirsiniz. Anteni oynatarak sinyalin kaybolduğunu da gözlemledim.
Bir sonraki hedefim Amator bandtaki EME caçlsan beacon'u yakalamak.
İyi denemeler.
Bias-tee
Turksat Beacon
Bu arada araştırmalarım sırasında öğrendigim birkaç detayı daha paylaşmakta fayda var.
Geniş bandlı uygulamalarda (Örn TV yayını gibi) bir sorun teşkil etmese de, amatör bandda kullanılacağı zaman LNB'nin PLL devresinin iyi olmasında fayda var.
Sanırım eski LNB lerde Dielectric Resonant Oscialltor denilen bir tür osilasyon devresi kullanılıyormuş Bu da frekansın stablitesini olumsuz etkileyen birşey. yeni tip LNB lerde (en adisinden cin malı birşey değil ise) PLL ünitesi, hatta daha üst modellerde TCXO lu modeller bile varmış.
Bu da özellikle SSB gibi dar band sinyalleri dinlerken frekansın kaymasının önüne geçen bir durum.
Şimdilik bodrumda uyumakta olan çanak anten ve LNB yi kullandım bakalim. Ay'ı görebildiğim zaman ay üzerindeki 10 GHz beacon ( DL0SHF) 10.368.025 MHZ teki CW beaconunu duymaya çalışacağım.
Bir sonraki adım ise bir aksilik olmaz ise mart ortası gibi atılması beklenen katar uydusunda bulunan 10 GHz Amatör band transponder.
Dinleme işinde başarılı olduktan sonra , 2.4 GHz bir transverter ile 13cm bandında çalışmaya başlamayı düşünüyorum. Böylece dünyanın 1/3 ünü sürekli gören bir uydu üzerinden haberleşmenin yolunu açmış olacağız sanırım.
Henüz pek etrafta duyulmasa da bence bu geostationary uydu işi amatör haberleşmede başka bir boyuta açılan kapı olacak.
üstündeki transponder aynı anda 50 qsoya izin verecek genişlikteymiş.
Çoğu amatörün elinde "henüz" 2.4 ghz ve 10 ghz cihazlar olmadığı için başlangıçta qso yapmak kolay olsa da zamanla zorlanacağımızı düşünüyorum. Önce girmekte fayda var.
transverter olarak Bulgar bir amatörün yapmış olduğu sg-lab.com adresinde görebileceğiniz iki tip transverter mevcut.
1.2 GHz (bu bandı kullanmak isteyen amatörler için) ve 2.4 ghz amator band transverter. Fiyatlarını sordum.
2.4 ghz cihaz 2Wlık bir çıkış gücüne sahip ( bu frekans için oldukça yüksek bir güç) 210 dolar a satıyormuş.
1.2 ghz lik model ise 180 gibi birşeydi sanırım.
Cihazların üzerinde external 10 mhz girişi, rf-vox ile ptt bağlantısı ihtiyacı duymadan çalışabilme.
bias-tee besleme gibi bir çok özellik mevcut.
OSCAR yani ...Orbital Satellite Carrying Amateur Radio
Bir kısmınız muhtemelen , uydu kim ben kim nerede bende ona harcayacak para, nerede ona ulaşacak cihazlar diyorsunuz..
Oysa elinizde tuttuğunuz cihazlar çok rahatlıkla bu iş için kullanılabilecek cihazlar.
Öncelikle Amatör Uydular nelerdir oradan başlayalım.
Amatör uydular, genelde küçük boyutlarda (Televizyon uydularına göre), maaliyeti düşük tutulmuş, ama arkasında gerçekten bilgili radyo amatörlerinden oluşmuş ekipler tarafından yapılmış uydulardır.. Dünyadaki en büyük Amatör Uydu derneği AMSAT(Radio Amateur Satellite Corporation) desek yalan olmaz sanırım. Bu derneğin yan dernekleri olarak birçok dünya ülkesinde de destek ve geliştirme amacıyla dernekler açıldı.. AMSAT-UK AMSAT-DE ve Türkiye'de TAMSAT gibi bir çok oluşum var. Bu dernekler aracılığı ile QSO yapılabilecek röle işlevi gören uyduların yanı sıra , araştırma amacıyla bazı sensörler taşıyan CubeSAT denen çok ufak boyda uydular da amatörler tarafından yapılıp uzaya gönderiliyor..
Bu uydular (1 istisnası hariç) LEO (Low Earth orbit) yani , alçak yörünge uyduları. Yaklaşık 300-400 km yükseklikte dünya çevresinde 24 saat boyunca dönen , ve bu sırada dünyanın her yerinden amatörlerin ulaşabildiği uydular. Farklı tipte çalışanları var.
Örneğin, bir kısmı FM modülasyonu ile çalışıyor.. (FOX-1B FOX-1D gibi) Crossband röle olarak işlev görüyor. Yani VHF ya da UHF ten yayın yaptığınızda, diğer bandtan dünyaya tekrarlıyor.. Bu sayede, Ankara'dan mandala bastığınızda sesinizi, Moskova'daki ya da Paris'teki amatör duyabiliyor.. Evet hem de el cihazınızla, VHF ya da UHF ten yaptığınız yayını...
Bir Kısmı APRS yayın yapıyor. Hani bir kısmınızın evde arabada kullandığı , biraz pahalı oyuncaklar..Ya da el telsizinizi cep telefonu ya da bilgisayarınıza bağlayarak kullanacağınız paket radyo ya da aprs yazılımı ile de aynı şeyi yapabilirsiniz..
Bunlara en bilinen örnek ISS yani Uluslararası Uzay İstasyonu... Evet.. Birçok ülkenin ortak girişimi ile uzaya gnderilmiş olan ISS üzerinde bir amatör istasyon var. Hatta çağrı adı bile var.. R0ISS.. Biz devlet kurumlarına tanıdıklarımıza, komşularımıza amatörlük nedir diye anlatmaya çalışırken, milyar dolarlık ISS projesine Rus ve Amerikan Uzay istasyonları başta olmak üzere diğer katılımcılar ile beraber amatör band bir istasyon kuruldu. Hatta bozulan bir telsiz geçtiğimiz aylarda dünya'dan gönderilen bir başka telsiz ile değiştirilip aktivitenin devamı sağlandı. Tabii bu ilk değildi.. Uzun yıllar hizmet verdikten sonra 2001 yılında atmosfere girip yok edilen MİR uzay üssü de yıllarca R0MIR çağrı işareti ile dünya amatörlerine hizmet etti. Hem R0ISS hem R0MIR ile QSO'su olan şanslı azınlıktanım sanırım..
Bir kısım uydu SSB çalışıyor.. HF telsizlerde gördüğünüz SSB modülasyonu ile.. Yine Crossband çalışıyorlar tabii.
Peki SSB ile FM uydular arasındaki fark nedir derseniz, FM uydularda konuşulan tek bir frekans vardır..Örneğin, FOX-1D uydusu için konuşacak olursak, 435.350 MHz frekansından Uplink yani gönderme yapıp, 145.880 MHz ten dinleme yapılır.. Tek bir frekans, aynı frekansta konuşmaya çalışan onlarca amatör...Avrupa içinde anteni iyi olan, gücü yüksek olan kazanırken, bizim gibi daha nadir istasyonların olduğu bölgelerden uydu geçerken duyulma şansımız daha fazla oluyor..
SSB uydularda ise bir frekans aralığı vardır.. Aynı HF frekans aralığında olduğu gibi, bir sürü amatör birbirinden bikkaç khz aralıkla çağrı yapıp konuşabilir.. Dezavantajı nedir derseniz, El cihazlarında ya da çoğu mobil telsizde SSB yoktur.. Bu modulasyon için ya FT-847, IC-7000, IC-706 , TS2000 gibi all band, all mode bi telsiz, ya da IC-910 gibi, vhf/uhf all mode cihalzardan edinmeniz gerekmekte.. Bir amatör olarak zaten el cihazı hariç, SSB içermeyen bir telsize para vermeyi gereksiz masraf olarak görüyorum. O yüzden, sabit bir cihaz almaya karar veriseniz, tercihiniz her zaman için SSB destekli bir cihaz olsun.
Bu uzun giriş kısmından sonra , gelelim nasıl yaparız, nelere ihtiyacımız olacak.. Öncelikle bu uydular nerede, hangi frekansta bilmemiz gerek..
Uydu yazilimlari, her gün güncel uydu pozisyonlarını internet üzerinden günceller. Bu pozisyon bilgilerine keplerian elements denir. Genelde yazılımda bunlar otomatik yapılır.
Yazılımı kurduktan sonra Lokasyon bilgilerinizi girip bulunduğunuz konum ile ilgili uydu geçişlerini takip edebilirsiniz. Bu arada bir not düşmek lazım. Amatör radyoculukta lokasyon bilginiz, ev adresiniz ya da Paralel, Meridyen vs bilgileri ile değil, Locator ile takip edilir. İstasyonunuzun nerede olduğu bilgisini, http://k7fry.com/grid/ adresinden bulabilirsiniz. Buradan alacağınız locator bilginizi istasyonunuzun bir yerine asınız. Çünkü gerek HF gerek V/UHF çalışmalarınızda karşı istasyon lokasyon bilgisi sorduğunda vereceğiniz bilgi buradaki Locator olacaktır.
Evet yazılımı kurduk.. peki ya anten??? Uyduları takip için, en ideal olanı tabii ki, 2 boyutta hareket edebilen yani hem azimuth hem elevasyon takip edebilen yagi antenler.. Bu antenlerden bir tanesini Ankara'da oturan arkadaşlar, Havelsan'ın arkasından geçerken çatısına bakarsa görebilir..Bir diğeri de benim çatımda:))) Bir örnek video paylaşalım
Ama uydu için böyle pahalı bir sistem çok şart değil. Olsa tabii ki daha iyi olur..
Peki ne kullanabiliriz.. Kazançlı ve 360 dereceye hakim olabilecek bir anten (hatta dual değilse 2 anten) sabit istasyon için ideal. peki nedir bu tür antenler??
Dual band yagi anten http://www.amateurradio.bz/4_dollar_satellite_antenna.html adresinde çok ucuza yapılabilecek kolay bir anten var.. Unutmamak gerekir ki yagi anten gibi yönlü bir antende rotor kullanmanız ya da anteni/uyduyu elinizle takip etmeniz gerekir..
Bu tür antenler hem 360 derece kapsama alanına sahiptir hem de aynı anda yatay ve dikey polarizasyona sahiptir. Peki bu ne demek..
Uzaydaki uydu sürekli kendi etrafında döner.. Bu yüzden üstünde bulunan dipol antenler, bazen yatay(horizontal) bazen dikey (vertical) duruma geçer.. Eğer uyduyu evinizde bulunan vertical anten ile (ya da cihaz üstündeki anten ile) takip etmeye çalışırsanız, zaman zaman sinyalin tamamen yok olduğunu fark edersiniz. Bu kayıp uydunun dönmesinden kaynaklı.. Bunu engellemek için ideal olan üstte yazılanlar gibi antenlerden kullanmak. Tabii bu şans yoksa, normal bir vertikal anten de işinizi görebilir.
Arazi ya da açık alanda çalışma şansınız varsa, Arrow anten gibi elde taşınabilecek yönlü bir anten ile de çok rahat QSO yapabilirsiniz. Örneğin linkteli istasyonu bir inceleyin lütfen..
Antenimiz tamam, ya cihaz??
Birkaç opsiyon mevcut.. Birincisi ve en rahatı tabii ki, Uydu çalışabilmek için özel menüleri de olan TS2000, FT847 gibi cihazlar.. Bir vhf bir uhf anteni bağlayıp qso yapılabilir ve birazdan değineceğim doppler ayarlarını kolaylıkla gerçekleştirebilirsiniz.
İkinci opsiyon Dual band bir telsiz kullanmak.. Benim FT50 ile bir kac qsom mevcut örneğin. Cross çalışabilen bir cihaz yeterli.. Tabi bu tip bir cihaz ile sadece FM QSOlar yapabileceğinizi aklınızdan çıkarmayın.Ayrıca böyle bir cihazda ya Dual Band bir anten kullanmalısınız ya da iki ayrı anten var ise, bir diplexer kullanarak vhf ve uhf antenleri bölebilmelisiniz.
Üçüncü opsiyon ise İki farklı cihaz kullanmak. Örneğin bir VHF bir UHF telsiz.. Ya da göndermeyi yapmak için bir cihaz, ve dinlemek için bir SDR radyo kullanılabilir.
Peki Bir QSO nasıl yapılır, nelere dikkat etmek gerekir? Öncelikle, Uydular ile QSO yaparken, doppler etkisi yaşanır. nedir bu doppler etkisi.. yaklaşan, uzaklaşan Ambulans sireninde olduğu gibi, uydu bize doğru yaklaştıkca frekansı değişir.. FM bandında bu çok yoğun hissedilmese de SSB çalışırken genelde tercih edilen telsizin ya da yazılımın yardımıyla bu dopplerı değiştirmektir..FM de ise örneğin 145.850 de çalışan bir uydu için en uzak olduğu anda 145.825 frenaksından konuşurken tepemizdeyken 145.850, en uzak noktasında 145.875 frekansından görüşme yapılabilir.
QSO yaparken önce frekansta çağrı yapan diğer istasyonları takip edin.. QSo hızlı bir şekilde çağrı işaretlerinin değişimi, peşinden her iki istsayonun rapor vermesi ve Locator bilgisini paylaşması ile tamamlanır.
Örneğin, TA2NC: CQ Satellite, this is TA2NC KM69 TA2NAS: TA2NC this is TA2NAS TA2NC: TA2NAS you are 59 KM69HU TA2NAS: RR you are also 59 and my locator is KM65AA TA2NC: Thank you for qso.73 TA2NAS: 73. Good luck
Locator'un en az ilk 4 karakteri alınmalı. 6 karakter olursa daha iyi tabii ki.
Bu arada uydu qso'ları Duplextir.. Yani cihazınız destekliyor ise, aynı anda hem vhf hem uhf bandlarını dinleyebiliyorsanız, kendi konuşmanızı uydu üzerinden duyabilirsiniz.Bu da frekans ve dopplerinizi ayarlayabilmeniz ya da uyduya ulasip ulasmadiginizi test edebilmeniz için avantajlı olur.
Sıradaki örneğimiz bir Türk istasyondan TA4LYL bir qso'sunu paylaşmış
Dikkat ederseniz bilgisayar bağlantısı sayesinde telsizin frekansı zaman zaman değişiyor. Uygun doppler bilgilerine göre düzenliyor.
QSO sonrası log programınızda Satellite Modunu seçip qso logunuzu hangi uydu olduğu bilgisi ile girmeniz önemli. Log tutarken dikkat etmeniz gereken bir diğer şey, Gönderme yani TX frekansının log tutarken kullanılması gerektiğidir. RX frekansı mecbur değildir.
Yazının başında bir uydu hariç hepsi LEO uydularıdır demiştim. Peki O tek uydu nedir derseniz... 1 ay kadar önce SpaceX firmasi roketleri ile Es'Hail 2 isimli bir TV uydusu yörüngeye oturtuldu.. Bu aynı Hotbird, Turksat gibi sabit konumlu bir televizyon uydusu..Ancak AMSAT derneği , Katar'lı bu firmaya ücretini ödemiş ve uydu üzerine amatör bir transponder koydurmuş.Ve dünyanın ilk sabit konumlu amatör uydusunu yapmış olmuşlar.
Yani Diğer amatör uydular gibi saate bir, birkaç dakikalık qsolar yerine 7/24 qso yapılabilecek bir konumda bulunuyor.. Bu güzel evet..Ama ama... Uydunun uplink frekansı 2.4 GHz, Downlink yani dinleme frekansı ise 10 GHz bandında olacak. Dinleme işi kolay. Bir 90 cmlik çanak, bir SDR, bir de LNB ile dinlemeyi çözüyoruz da, gönderme tarafı için en az birkaçyüz euro harcamak gerekiyor maalesef..
Uydu olayı kısaca bu şekilde... El cihazınız ile Uydu üzerinden başka ülkeler ile konuşmayı siz de deneyin.. Yapılmayacak şey değil.. basit ve güzel bir "gerçek amatörlüğe giriş" aktivitesi olarak en kısa zamanda gerçekleştirmeniz dileğiyle..
Örnek qsolar;
El cihazı ile en rahat takip edebileceğiniz uydular AO-91(Fox1B) ve SO-50 uyduları AO-91 için frekans bilgileri; 67 HZ CTCSS tonu göndererek ;
Meteor, Uçak, Yağmur damlaları (Mikrodalga) yansıtmalarının haricinde, zaman zaman 21-28 MHZ i de etkileyen , ancak daha yoğunlukla 6m (50 MHz) ve 2m bandlarını etkileyen atmosferik olayları kabaca inceleyelim.
Tropo;
Normalde iyonosfer tabakasından uzaya doğru yansıması gereken sinyallerin , belli dönemlerde troposfer tabakasından geri yansıması sonucu VHF UHF ve mikrodalga sinyallerini yansıtabilmesi sonucu oluşan yansıtma biçimidir. Bu sayede normalde 30-40 km olan LOS (Line Of Sight) yani görüş mesafesi haberleşmeyi 150-200 hatta 300 km ye kadar varan menzillere çıkarabilmektedir. 1950li yıllarda askeri haberleşme uydularından önce uzak mesafe haberleşmesi için kullanınlan yöntemdir. Özellikle 2 GHz bandı bu yöntem ile haberleşmeye en uygun bandtır. Her mevsim olan Tropo şartları özellikle bahar ve yaz aylarında çok daha aktiftir Ve yansıtma gücü daha yükselir.
Kıyı şehirlerimizde oturan arkadaşlar bu şartları tvlerinde birden beliren yabancı kanallar ya da radyolarından dinledikleri yabanci istasyonlar sayesinde farkedebilirler. İki tipi vardır.
Tropo Scatter, Tropo katmanlarından yansıyıp saçılan sinyaller için kullanılan tabir, geniş bir alanla görüşme sağlar.
Tropo Ducting ise genelde RF sinyalinin uzak bir mesafe sanki bir tüneldeymiş gibi taşınması sonucu oluşur. Ducting te menzil genelde daha yüksektir.
Sporadic E
ES denilen bu olgunun sebebi tam olarak bilinmemektedir. Ancak iyon yüklü bazı bulutların özellikle Mayıs-Haziran aylarında birden oluşması ile kendini gösterir. 21-28 mhz ten VHF frekanslarına (170-180 mhzin üstüne pek çıkmaz) kadar frekansları yansıtabilen bu yüklü bulutlar, yaklaşık 2000 km ye kadar olan mesafelerde görüşebilmeyi sağlar. Bazen birden fazla atlama ile 4000-4500 km menzile çıkılabilmektedir.
FAI (Field Alignment Irregularities)
VHF frekanslarında oluşan bu anormalite, genelde gün batımına yakın oluşur. Geomanyetik alanlardan kaynaklı olan bu yansımalarda konuşulan istasyonla 30 ila 110 derece civarı bir fark olur. Yani, italyadan İsviçre ile konuşmaya çalışan birinin antenini ispanya ya da ingiltereye doğru çevirmesi gerekebilir. Çok güçlü ama nadir görünen bu dengesizlik Kuzey-Güney yönünde 5000 hatta 8000 km ye yakın görüşme imkanı sağlayabilir.
Trans-Equal FAI
Yukarıda anlatılan anormalitenin ekvatoral etkisi olan versiyonudur. Daha sık görülür. Görüşecek istasyonların aynı paralelde olması gerekir. Yansıma yaratan katman ekvator hizasında oluşmaktadır. Maalesef güneyimizde fazla istasyon olmadığından bu şartları pek göremiyoruz. Ancak bu yansıma sadece VHF te değil HF bandlarda da oluşmaktadır. Bazen HF te güney afrika istasyonlarını çok net duyabilmemizin sebebi bu açılımdır.
Iyonoscatter:
Iyonosferden yansıtma , özellikle alt VHF bandlarında kullanılır. Her mevsim oluşur. 50 ve 70 mhz bandlarında sıklıkla kullanılır ve 2000 km civarı menzili vardır.
Aurora
Kuzey ışıklarından yansıtma.. Tabii ki ışıktan yansıtmıyoruz. Kuzey ışıklarının sebebi olan yüklü bulutlardan yansıtma olarak ta bilinir. VHF bandlarını olduğu gibi HF bandlarını da yansıtabilen bu yüklü bulutlar sayesinde , bazen hiç beklenmedik açılımlar yakalanabilmektedir.
Maalesef ülkemizden sadece HF olarak faydalanabiliyoruz. Ama avrupa'nın çoğu ülkesinde VHF için de kullanılabilmekte.
Eminim epey bir yerde benzer bilgileri okumuşsunuzdur , zaten çoğumuz da tecrübelerimiz ile bunları biliyoruz ama, yeni başlayan arkadaşlar için özet bir bilgi olarak paylaşayım dedim.
Kısa bir bilgi olarak HF frekanslarda Iyonosfer tabakaları gelen radyo sinyalini yansıtarak daha uzağa gitmesini sağlar.
Daha detaylı olarak başka bir başlıkta değineceğim. HF frekanslarda ilk atlama noktası yani skip distance, ve arada kalan bölge skip zone kavramları vardır.
Bu yüzden bazı frekanslarda çok uzak mesafeler ile görüşürken, yakın mesafeler ile görüşemeyebilirsiniz. Bu konuyu şu şekilde gösterebiliriz.
Skip Zone- Atlama Bölgesi
160m Bandı (1.8 MHz)
Iyonosferin D tabakasından yansıyan bu kısa dalga sinyaller yüzünden, gündüz 100-120 km’lik menzilin pek dışına çıkılamayan bu band, özellikle geceleri D tabakasının kaybolmasından sonra F tabakasından yansıdığı için uygun bir anten ile birkaç bin km mesafelere erişilebilir. Bu yüzden genelde gece kullanılan bir bandtır.
Kışın ve güneş aktivitesinin düşük olduğu dönemlerde çok daha sessizdir.
80m Bandı (3.5 MHz)
160m bandı ile benzerlikler gösterir. Ancak frekansı daha yüksek olduğundan D tabakasından daha düşük açılardan yansıyabilir. Bu yüzden gündüz menzili 2000 km’ye kadar çıkabilir. Gece veya Gün doğumu/batımı sırasında (Grey line) atmosferik gürültü de düşük olacağından 9000 km’lere kadar çıkma imkânı verebilir.
40m Bandı (7 MHz)
Bu frekans hala D tabakasından etkilenmekle beraber daha performanslıdır. SKip Distance (En yakın atlama noktası) 400-500 km ye kadar düştüğünden yakın mesafe hava haberleşmelerine uygundur. Ayrıca DX kullanıma da uygundur. Yaz aylarında atmosferik gürültünün yüksekliğinden dolayı performansı çok iyi olmaz ve güneşin 11 yıllık döngülerinden de etkilenmektedir. En kalabalık bandlardan biridir.
30m Bandı (10 MHz)
Şartları 40m bandına yakın olsa da, yazları propagasyonu çok daha açık bir bandtır. Gündüzleri 1600 km ye yakın bir menzili olan bu band, geceleri 12000 km civarı görüşmelere imkân verir. 24 saat kullanılan bir band olması bu bandın önemini arttırır. Ancak bu bandta SSB görüşme yapılamamaktadır. CW veya dijital modlar kullanılabilir.
20m bandı (14 MHz)
En popüler band olan bu band, yazları Iyonosferden kaynaklı tüm gün kullanılabilirken, kış aylarında akşama doğru tamamen kapanır ve sadece gündüz kullanılabilen bir band olur.
Alt bandlara nazaran daha gürültüsüz bir band olduğundan çoğu DX istasyonuna buradan ulaşmak mümkündür.
İlk atlama uzaklığı olarak gündüzleri 700km, geceleri de 1600 km civarında bir atlama noktası olduğundan mahallî görüşmeler için uygun bir band değildir.
17M bandı (18 MHz)
15M bandı ile benzerlik gösteren bu band, 11 yıllık güneş döngüsünden etkilenir. Solar aktivitenin maksimum olduğu dönemlerde gündüz ve gece kullanılabilmesine rağmen, bu aktivitenin düşük olduğu dönemlerde ancak öğle saatlerinde kullanılabilmektedir. Atlamak uzaklığı 1200 km civarındadır.
15M band (21 MHz)
20m bandının daha gürültüsüz alternatifi olarak görünen bu band, güneş aktivitesinin yoğun olduğu zamanlarda kullanılabilir. Aktivite yoğunken geceleri de kullanılabilen bu band, düşük aktivitede gündüzleri birkaç saat kullanım sunabilmektedir. Bahar aylarında ES(Sporadic E) açılımları ile yansıması mümkündür. 1600 km atlama uzaklığı vardır.
12M Bandı (24 MHz)
Bu band solar aktiviteye oldukça bağımlıdır. Solar aktivitenin yüksek olduğu dönemlerde her tür anten ile DX çalışabilme imkânı sunarken, solar aktivitenin düşük olduğu dönemde neredeyse tamamen kapanır. Sadece ekvatoral bazı enlemlerde limitli kullanım sağlar. Atlama uzaklığı 1600 km civarındadır.
10M Bandı (28 MHz)
12M bandına oldukça benzeyen bu band, solar aktivitenin yüksek olduğu dönemlerde çok düşük güçlerle 12000 km’ye kadar görüşme imkânı sağlayabilir. Bu dönem gün batımından sonra birkaç saat daha aktif kalabilir. Solar aktivitenin düşük olduğu dönemlerde band tamamen ölüdür. Ancak, VHF özelliği gösterebildiğinden dolayı, Meteor Yansıtma, SporadicE gibi yansıma türleri ile kullanılabilmektedir. Sporadic E açılımları ile multihop (çoklu yansıma) ile bahar-yaz başı döneminde 4000-4500 km mesafeler ile görüşmek mümkündür. Atlama mesafesi 2000 km olan bu band mahallî qsolar için kullanılamaz.
Evet son kararname ile 50 MHz bandı serbest bırakıldı diye okuyoruz ama nedir bu 50 MHz bandı.
Nam’ı diğer 6 metre bandı, magic band yani sihirli band olarak bilinir.
VHF bandı olmasına rağmen HF özellikleri de gösterdiği ve bu sayede çok uzak (kıtalar arası) haberleşmeye bile uygun bir band olması nedeniyle yoğun ilgi gösterilen bir bandtır. Sihiri de buradan gelir.
Bu bandta çalışırken iki yaklaşımınız olacaktır.
Eldeki 8900 serisi cihazlar gibi quad band sadece "FM" çalışan cihazları kullanabilirsiniz.
Bunlar ile daha çok 2m bandındaki gibi lokal haberleşme yapabilirsiniz
Şart değildir evet ama, VHF cihazınızda ulaşabildiğiniz aynı amatorlere 50 mhz ten de ulaşabilmenin pek bir espirisi yok. Bu bandın avantajı uzak mesafeye erişebilmek.. Tabii ki, Spe ya da tropo açılımı olduğunda çok daha uzak mesafeler ile görüşebilirsiniz ama SSB kadar sağlıklı olmayacaktır.
Tabii lokal haberleşme yapacağınız için omni-directional yani her yönde çalışan bir anten, tercihen vertikal bir anten kullanmanız gerek.
Bu da sizi asıl bu bandın güzel yönlerinden ayıracak bir sonuçtur.
Çünkü tüm dünyada olduğu gibi, avrupadaki amatörler de bu bandı daha çok uzak mesafe haberleşmesi için kullanmaktadır.
Bunun için de "SSB" modulasyonu kullanılır.
Eğer bu bandta çalışmak istiyorsanız 50 MHZ ssb çalışabilecek bir cihaz edinmeniz şiddetle tavsiye edilir.
Çoğu HF cihazda 50 MHz var. Olmayan cihazlara da
Ya da 50 mhz çalışabileceğiniz kitler satılabiliyor.
qrp-labs yakında hf+6m çalışacak bir SDR telsiz çıkacağını yazmıştı. Heyecanla bekliyoruz bakalım.
Anten olarak uzak mesafe haberleşmesi için, yatay polarizasyonda bir anten kullanmanız tavsiye edilir.
Bu antenler yerinize göre, dipol, moxon ya da yagi olarak tercih edilmelidir.
IARU band planını incelerseniz görebileceğiniz gibi bu bandın değişik kısımları var (Her amatör bandta olduğu gibi)
50.000- 50.100 arası CW yani Mors haberleşmesi için ayrılmıştır.
50.100-50.500 MHZ arası SSB ve Beaconlar için ayrılmıştır ki kendi çinde yine alt bandlara ayrılır.
50.100-50.130 arası özellikle DX yani uzak mesafe gorusmeler için ayrılmıştır. Uzak mesafeden kasıt birkaç bin kilometre ve daha ötesi.
50.310 - 50.320 arası Earth Moon Earth haberleşmesi
50.320- 50.380 arası Meteor Scatter haberleşmesi
50.400 -50.500 arası Beacon sinyalleri
50.500 -52.000 arası da FM ve APRS,DV, RTTY gibi tüm dijital modlar için ayrılmıştır.
Tahmin edebileceğiniz gibi asıl eğlenceli aktivite 50.000- 50.500 arasında devam etmekte.
Anten tavsiyesi olarak ta,
aşağıdaki tavsiyeler kişisel görüşümdür.
Yerinize, ihtiyacınıza göre farklı anten türleri kullanılabilir.
50 MHZ LFA Yagi http://www.g0ksc.co.uk/50mhz-lfa-yagis.html
adresinde 3 elemandan 15 elemana kadar değişik boyutlarda anten hesaplamaları ve resimleri mevcut. VHF için de kullandığım çok performanslı antenler olduğundan kendime de bunlardan bir tane yapmak istiyorum açıkçası
Geldik VHF bandının en zor, en pahali, sampiyonlar ligine..
EME yani Earth Moon Earth
Turkce tabiriyle Dunya-Ay-Dunya haberleşmesi.
idealde Gerekli olan Ekipman
SSB, alış hassasiyeti mümkün olduğunca yüksek bir telsiz
Güç: 50-100Wlık istasyonları bile duyan SuperStation denen çok fazla anteni olan istasyonlar olduğu gibi,
İdealde maksimum legal limit ne kadarsa o.
Anten: 2 veya daha fazla sayıda 8 eleman veya daha fazla AZ-EL (yani hem yatay hem dikey hareket edebilen) Yagi
Anten dibinde Koaksiyel kabolda olabilecek zayfılamaları engellemek amacıyla düşük gürültü seviyesine sahip bir LNA (Low Noise Amplifier)
Evet istekler oldukça fazla.
Benim bildiğim minimum konfigurasyon, VHF ten de defalarca Meteor Scatter ve Aircraft Scatter yaptığım
LZ1BB Bulgar istasyonu Harry'nin RN6BN istasyonu ile yaptığı QSO.
Harry 40W TR751 bir radyo ve 4 eleman elle balkondan yönlendirdiği bir yagi ile bu qsoya katilirken,
RN6BN nin istasyonundaki antenleri maalesef sayamadım.
RN6BN anten array'i
Düşük güçlerdeki istasyonların da deneyebilmeleri için bu tür superstation'lar her zaman sked yani randevulaşıyorlar.
Çok bilinen iki istasyondan biri HB9Q, 50 mhz ten 10 GHZ e kadar tüm bandlarda devasa antenleri ile aktif. https://hb9q.ch adresinden bir göz atmanızı tavsiye ederim..
HB9Q antenleri
İlk EME QSO'mu yaptığım I2FAK ise yine devasa antenlere sahip.
24 adet 19 eleman yagiye sahipmiş.
I2FAK anten Array
Şimdi bu devlerin arasında yer alabilmek için ne yapmak lazım.
Her ne kadar EME üzerinden SSB veya CW görüşmeler de yapılabilse de , bunlar en az 4 anten ve 1KW a yakın güçler istiyor.
Mikrodalgada daha düşük güçler yeterli olsa da EME aktivitelerinin en yoğun olduğu bandlar 50 mhz ve 144 mhz bandları.
Daha küçük istasyonlar genelde Dijital Modlar ile haberleşmekte.
Bunun için JT65B modulasyonu kullanılmakta.
Yine kullanabileceğiniz yazılımlar WSJT ve MSHV yazılımları.
EME frekanslarında kimler var kimler nerede CQ yapıyor takip edebilmek ve randevulaşabilmek için http://www.emechat.com adresini kullanabilir
ya da havadaki istasyonları anlık görebilmek için http://www.livecq.eu adresine bakabilirsiniz.
E cihaz hazır.. anten hazır.. güzel bir amplifier da var.. E ay nerede??
Bunun için iki yöntem var. İlki benim ilk başladığım gibi, anteni elimle ay'a doğru yönlendiriyordum..
İkinci olan ise pstrotator tarzı bir yazılım ve AZ-EL kontrollü bir rotor sistemi ile Ay'ı otomatik olarak takip eden bir sistem yapmak.
Benim yaptığım anten takip sistemi K3NG Controller bir arduino ile çalışmakta. Böylece ucuz analog rotorları kullanarak bilgisayar aracılığı ile takip edebilmekteyim.
E ben denemek istiyorum nasıl yaparım diyecek olanlar için,
Birinci şart telsiz..
FT847 göreceli ucuza alınabilecek bir all band cihaz. Tavsiye edebilirim.
IC-7300 TS2000 gibi bir çok VHF SSB çalışabilen telsiz olduğu gibi, TR790 , IC275, IC910H gibi VHF /UHF telsizler de iş görecektir..
Benim hayalim Icom IC9700 ise SDR tabanlı bir radyo. Ve yeni piyasaya çıktı. Fİyatı biraz düşerse almayı düşünüyorum.
İkinci olarak vhfdesign.com adresinden güzel bir LNA almalarını öneririm.. http://vhfdesign.com/category/lna Fiyatı yaklaşık 100 dolar civarı.
Üçüncüsü https://www.g0ksc.co.uk/144mhz-owl-yagis/14el-owl-g-t.html adresindeki Yagi antenlerden birini yapın. Ne kadar büyüğünü yapabilirseniz o kadar iyi.
İleride bu antenleri 2 ve 4 lü stackler haline getirip istasyonunuzu daha da büyütebilirsiniz.
Dördüncüsü, Mümkün olduğunca güçlü bir linear amplifier.
Bunun üç yolu var..
Hurdadan bulmak.. VHFine hiç rastlamadım..
Ya 1000 dolar ve üzeri paralar harcayıp, https://eb104.ru/ w6pql gibi üreticilerden satın almak..
Ya da kendiniz bu konularda tecrübeniz varsa sifirdan imal etmek.
ben son yolu tercih ettim. BLF188 bir LDMOS kullanarak, parçalın bir kısmı hurdadan bir kısmı dünyadaki diğer amatörlerden satın alınarak neredeyse 1/4 fiyatına
Linear'imi yapabildim.
İlk QSO'mda antenimde Elevasyon yani dikey hareket ettirecek bir parça olmadığından, bir ip yardımıyla çevirdiğim antenim ile Ay'ı batarken yani iyice alçalmışken hizalayıp
1 saat süren bir mücadele ile tamamladım.
Ve yabancıların ddiği gibi Lunatics'ler arasına katıldım..
Lunar = Ay'a özgü anlamına geldiği gibi lunatic aynı zamanda aklını kaçırmış , deli anlamına da gelmekte.
Bu hobinin en uç noktası olan EME grubuna girince zaten , HF vs eski tadını vermez hale geliyor..
Türkiye'de EME aktivitesi nedir derseniz, benim bildiğim öncüleri TA2AD (son zamanlarda hiç EME aktivitesine rastlamadım), TA1D (Hem yazlığına hem evine istasyon kurmuş durumda) ve ben 144 MHZ te aktif durumdayız.
Bir de kendisiyle tanışmamış olsak ta TA1IFV UHF bandında EME de aktif olan bir diğer istasyon.
Umarım sayımız yükselir.
Anten yönünüzün doğru, duymanızın güzel olduğunu denemek için, Fransa'da bulunan Alçak yörünge Radarı Graves sinyalleri amatörler arasında sıklıkla kullanılır.
Bunun için, telsizinizi 143.049 MHZ SSB ye ayarlayıp ay'ı dinlemeye çalıştığınızda ağaşıdaki gibi bir sinyal duyarsınız.
Bu makaleyi de bir iki video ile bitirmek istiyorum adresinde
Ancak cihazın üzerindeki transverter asıl çıkış yapılan cihaz..
28 MHz 'i 144 mhz e çevirerek çıkış yapıyorlar..
Genelde büyük istasyonların tercihi bu yönde... İddiaları, all band bir cihaz yerine transverter'li bir cihazın çok daha hassas olacağı yönünde.
EME 'de maalesef her dB çok önemli. Sistem yapılırken en kaliteli konnektörler, en pahalı kablolar , en hassas cihazlar kullanılmalı ki başarılı olunabilsin.
İkinci video'm ise, Hollanda'dan Dünya Kadınlar Gününde bir aktivite.
Radyo sinyalleri ay'a ışık hızında gidip geliyor..
Ortalama 400.000 km gidiş, 400.000 km dönüş ile ortalama 2.4 saniye sürüyor bu yolculuk
Ve bu da videoda görebileceğiniz gibi kendi sesinizin echo'sunu aydan duyabilmenizi sağlamakta.
Son not olarak benim istasyonum
2 adet 10 eleman Yagi
Elevasyon olarak Actuator ve TA2T'nun hediyesi Azimuth Rotoru
Rotor kontrol ve bilgisayar arayüzü için K3NG Arduino Kontrol Devresi
FT847 All Mode Telsiz
BLF188 ile yapılmış QRO Linear Amplifier
Yaklaşık 20 metre Helical Coax Koaksiyel Kablo
VHF Design 18dB QRO LNA
Bu arada, belirtmeden geçemeyeceğim, 50 MHz te de EME çalışmaları çok yoğun.
EME yapmanın ne kadar zor olduğu ile ilgili bir resim gozunuzde canlansin diye..
8-10 eleman Yagi antenlerin ortalama gonderme açısı 30 derecedir.
Yani havaya bastigimiz guc 30 derecelik bir aci ile yayilir..
Ay'ı hedeflesek bile.. Ayin sagindan solundan ustunden altindan ay'a hic ulasmayip uzay boslugunda kaybolacak olan bir suru sinyal gidecektir..
Bu arada sinyalimiz yaklaşık 400.000 km gitti bile..
Ay'ın yüzeyine çarpan bu azicik sinyalin sadece ama ssadece %6'sı geri yansır..
400.000 km'de bosluktaki sinyal kaybımız 187 dB'dir..
Her 3 dB nin sinyali yarı yarıya azalttığını düşünecek olursanız sinyalin ne kadarinin oraya ulastigini hesaplayin.
Buradan ay'ın yüzeyine çarpan sinyal neredeyse 180 dereceye saçılarak dunyaya dogru geri donmeye başlar..
Ve dünya üzerindeki rastgele bir noktadaki diğer radyo amatörünün cihazına ulaşır..
Sizin cihazdan antene olan koaksiyel uzaklığınız, anten kazancınız, cikis gucunuz, dinleyen tarafın anten kazancı, kullandığı LNA nin gürültü ve kazanc seviyeleri, koaksiyel ve konnektorlerde kaybettigi gucler alici cihazinin alış hassasiyeti derken , karşı tarafa -24 -25 dB civari bir sinyal anca ulaşır.. Ve bilgisayar bu kadar zayif bir sinyali zorlukla decode edebilir.
Bu yuzden EME yapanların her seyin en iyisini kullanması , tüm kayıpları hesaplayıp , minimize etmeye çalışması çok önemlidir.
Bu hobinin en zor kısmı olan EMEyi belki de zevkli yapan bu kadar cok ugrastırması..
Her konuda bilgi seviyenizi en ust duzeye tasimanizi neredeyse zorunlu hale getirmesi.
Bir de bu işin mikrodalga boyutu var ki, bildiginiz tum bilgiler yalan oluyor..
Anten tasarimlarindan, koaksiyel yerine waveguide kullanımına, konektor tiplerinden , su borusu kapaklarından yapılma filtrelere kadar bambaska bir dunya..
O dunyayı henuz ogrenme asamasindayim. İleride onunla ilgili yazılarımı da umarim paylasabilirim.
